Full download ebook at ebooksecure.

com

(eBook PDF) Systems Architecture 7th Edition

by Stephen D. Burd

https://ebooksecure.com/product/ebook-pdf-systems-
architecture-7th-edition-by-stephen-d-burd/

Download more ebook from https://ebooksecure.com

More products digital (pdf, epub, mobi) instant
download maybe you interests ...

(eBook PDF) Macroeconomics 5th Edition by Stephen D.

Williamson

http://ebooksecure.com/product/ebook-pdf-macroeconomics-5th-
edition-by-stephen-d-williamson/

(eBook PDF) Macroeconomics, 6th Global Edition by

Stephen D. Williamson

http://ebooksecure.com/product/ebook-pdf-macroeconomics-6th-
global-edition-by-stephen-d-williamson/

(eBook PDF) Macroeconomics, Sixth 6th Canadian Edition

by Stephen D. Williamson

http://ebooksecure.com/product/ebook-pdf-macroeconomics-
sixth-6th-canadian-edition-by-stephen-d-williamson/

(eBook PDF) Management 7th Edition by Stephen Robbins

http://ebooksecure.com/product/ebook-pdf-management-7th-edition-
by-stephen-robbins/
(eBook PDF) Corporate Finance 7th Canadian Edition by
Stephen Ross

http://ebooksecure.com/product/ebook-pdf-corporate-finance-7th-
canadian-edition-by-stephen-ross/

(Original PDF) Organized Crime 7th Edition by Michael

D. Lyman

http://ebooksecure.com/product/original-pdf-organized-crime-7th-
edition-by-michael-d-lyman/

(eBook PDF) Consumer Behavior 7th Edition by Wayne D.

Hoyer

http://ebooksecure.com/product/ebook-pdf-consumer-behavior-7th-
edition-by-wayne-d-hoyer/

(Original PDF) Legal Terminology 7th Edition by Kent D.

Kauffman

http://ebooksecure.com/product/original-pdf-legal-
terminology-7th-edition-by-kent-d-kauffman/

College Physics 7th Edition by Jerry D. Wilson (eBook

PDF)

http://ebooksecure.com/product/college-physics-7th-edition-by-
jerry-d-wilson-ebook-pdf/
 vi   Contents

Bigger Isn’t Always Better 44

Networks, the Internet, and the World Wide Web 45
The Role of Software 47
Application and System Software 47
Web-Based Applications 49
Web Services 50
Embedded Software 52
Operating Systems 53
Summary 58
Key Terms 59
Vocabulary Exercises 60
Review Questions 61
Research Problems 62

Chapter 3 Data Representation 63

Data Representation and Processing 63
Automated Data Processing 64
Binary Data Representation 65
Hexadecimal Notation 70
Octal Notation 72
Goals of Computer Data Representation 72
Compactness and Range 72
Accuracy 73
Ease of Manipulation 73
Standardization 74
CPU Data Types 74
Integers 74
Real Numbers 78
Character Data 83
Boolean Data 88
Memory Addresses 89
Data Structures 91
Pointers and Addresses 93
Arrays and Lists 93
Records and Files 98
Classes and Objects 99
Summary 101
Key Terms 102
Vocabulary Exercises 103
Review Questions 104
Problems and Exercises 105
Research Problems 105

Chapter 4 Processor Technology and Architecture 107

Overview 107
CPU Operation 108
Instructions and Instruction Sets 110
Data Movement 111

Copyright 2016 Cengage Learning. All Rights Reserved. May not be copied, scanned, or duplicated, in whole or in part. Due to electronic rights, some third party content may be suppressed from the eBook and/or eChapter(s).
Editorial review has deemed that any suppressed content does not materially affect the overall learning experience. Cengage Learning reserves the right to remove additional content at any time if subsequent rights restrictions require it.
 Contents   vii

Data Transformations 112

Sequence Control 115
Complex Processing Operations 117
A Short Programming Example 118
Instruction Set Extensions 120
Clock Rate 121
CPU Registers 125
General-Purpose Registers 125
Special-Purpose Registers 126
Word Size 127
Enhancing Processor Performance 128
Pipelining 129
Branch Prediction and Speculative Execution 129
Multiprocessing 132
The Physical CPU 135
Switches and Gates 135
Electrical Properties 136
Processor Fabrication 139
Current Technology Capabilities and Limitations 140
Future Trends 144
Optical Processing 144
Electro-Optical Processing 145
Quantum Processing 145
Summary 146
Key Terms 147
Vocabulary Exercises 148
Review Questions 149
Problems and Exercises 150
Research Problems 150

Chapter 5 Data Storage Technology 151

Overview 151
Storage Device Characteristics 151
Speed 152
Volatility 154
Access Method 154
Portability 156
Cost and Capacity 156
Memory-Storage Hierarchy 157
Primary Storage Devices 158
Storing Electrical Signals 158
Random Access Memory 158
Nonvolatile Memory 160
Memory Packaging 161
Magnetic Storage 162
Magnetic Tape 165
Magnetic Disk 166
Solid-State Drives 171

Copyright 2016 Cengage Learning. All Rights Reserved. May not be copied, scanned, or duplicated, in whole or in part. Due to electronic rights, some third party content may be suppressed from the eBook and/or eChapter(s).
Editorial review has deemed that any suppressed content does not materially affect the overall learning experience. Cengage Learning reserves the right to remove additional content at any time if subsequent rights restrictions require it.
 viii   
Contents

Speed 172
Volatility 172
Portability 173
Power Consumption 173
Capacity and Cost 173
Hybrid Magnetic/Solid-State Drives 173
Optical Storage 175
CD-ROM, DVD-ROM, and BD 176
Recordable Discs 178
Phase-Change Optical Discs 178
Magneto-Optical 178
Cloud-Based Storage 179
Summary 181
Key Terms 182
Vocabulary Exercises 182
Review Questions 184
Problems and Exercises 184
Research Problems 185

Chapter 6 System Integration and Performance 187

Overview 187
System Bus 188
Bus Clock and Data Transfer Rate 190
Bus Protocol 191
Subsidiary Buses 192
Logical and Physical Access 195
Device Controllers 198
Interrupt Processing 199
Interrupt Handlers 200
Multiple Interrupts 201
Stack Processing 201
Performance Effects 202
Buffers and Caches 203
Buffers 203
Diminishing Returns 205
Caches 207
Processing Parallelism 210
Multicore Processors 210
Multiple-Processor Architecture 213
Scaling Up and Scaling Out 214
High-Performance Clustering 214
Compression 217
Summary 221
Key Terms 222
Vocabulary Exercises 223
Review Questions 224
Problems and Exercises 225
Research Problems 228

Copyright 2016 Cengage Learning. All Rights Reserved. May not be copied, scanned, or duplicated, in whole or in part. Due to electronic rights, some third party content may be suppressed from the eBook and/or eChapter(s).
Editorial review has deemed that any suppressed content does not materially affect the overall learning experience. Cengage Learning reserves the right to remove additional content at any time if subsequent rights restrictions require it.
 Contents   ix

Chapter 7 Input/Output Technology 229

Overview 229
Basic Print and Display Concepts 230
Matrix-Oriented Image Composition 230
Fonts 231
Color 232
Numeric Pixel Content 233
Image Storage and Transmission Requirements 235
Image Description Languages 235
Video Display 239
Video Controllers 239
Video Monitors 241
LCDs 241
Plasma Displays 242
LED Displays 243
Printers 244
Inkjet Printers 244
Printer Communication 245
Laser Printers 246
Plotters 247
Manual Input Devices 247
Keyboards 247
Pointing Devices 248
Touchscreens 249
Optical Input Devices 250
Mark Sensors and Bar-Code Scanners 250
Optical Scanners 251
Digital Cameras 252
Portable Data Capture Devices 253
Audio I/O Devices 253
Speech Recognition 254
Speech Generation 256
General-Purpose Audio Hardware 256
Summary 259
Key Terms 260
Vocabulary Exercises 261
Review Questions 262
Research Problems 263

Chapter 8 Data and Network Communication Technology 265

Overview 265
Communication Protocols 266
Encoding and Transmitting Bits 268
Carrier Waves 268
Modulation Methods 270
Analog Signals 272
Digital Signals 273
Signal Capacity and Errors 275

Copyright 2016 Cengage Learning. All Rights Reserved. May not be copied, scanned, or duplicated, in whole or in part. Due to electronic rights, some third party content may be suppressed from the eBook and/or eChapter(s).
Editorial review has deemed that any suppressed content does not materially affect the overall learning experience. Cengage Learning reserves the right to remove additional content at any time if subsequent rights restrictions require it.
 x   Contents

Transmission Media 277

Speed and Capacity 278
Frequency 278
Bandwidth 280
Signal-to-Noise Ratio 282
Electrical Cabling 285
Optical Cabling 286
Radio Frequency Transmission 287
Light Transmission 289
Channel Organization 289
Simplex, Half-Duplex, and Full-Duplex Modes 289
Parallel and Serial Transmission 292
Channel Sharing 294
Communication Coordination 298
Clock Synchronization 298
Error Detection and Correction 301
Summary 306
Key Terms 307
Vocabulary Exercises 309
Review Questions 311
Problems and Exercises 311
Research Problems 312

Chapter 9 Computer Networks 313

Overview 313
Network Topology 313
Message Addressing and Forwarding 317
Media Access Control 320
Network Hardware 321
Network Interface Cards 322
Hubs 322
Switches 323
Routers 324
Wireless Access Points 324
OSI Network Layers 325
Application Layer 325
Presentation Layer 326
Session Layer 326
Transport Layer 326
Network Layer 326
Data Link Layer 327
Physical Layer 327
Internet Architecture 327
Internet Protocol 328
IPv6 330
TCP 330
UDP 331
Network Interface Layer 334

Copyright 2016 Cengage Learning. All Rights Reserved. May not be copied, scanned, or duplicated, in whole or in part. Due to electronic rights, some third party content may be suppressed from the eBook and/or eChapter(s).
Editorial review has deemed that any suppressed content does not materially affect the overall learning experience. Cengage Learning reserves the right to remove additional content at any time if subsequent rights restrictions require it.
 Contents   xi

Network Standards 335

Ethernet 336
IEEE Wireless LAN Standards 338
Summary 343
Key Terms 344
Vocabulary Exercises 345
Review Questions 346
Research Problems 346

Chapter 10 Application Development 349

The Application Development Process 350
Systems Development Methodologies and Models 351
Tools 355
Programming Languages 355
First-Generation Languages 357
Second-Generation Languages 357
Third-Generation Languages 357
Fourth-Generation Languages 358
Fifth-Generation Languages 360
Object-Oriented Programming Languages 360
Scripting Languages 362
Programming Language Standards 363
Compilation 363
Data Declarations 365
Data Operations 365
Control Structures 366
Function Calls 368
Link Editing 370
Dynamic and Static Linking 372
Interpreters 373
Symbolic Debugging 374
Application Development Tools 378
Integrated Development Environments 378
CASE Tools 382
Economics of System and Application Development Software 384
Summary 386
Key Terms 386
Vocabulary Exercises 387
Review Questions 388
Problems and Exercises 389
Research Problems 389

Chapter 11 Operating Systems 391

Overview 391
Operating System Overview 392
Operating System Functions 393
Operating System Layers 394

Copyright 2016 Cengage Learning. All Rights Reserved. May not be copied, scanned, or duplicated, in whole or in part. Due to electronic rights, some third party content may be suppressed from the eBook and/or eChapter(s).
Editorial review has deemed that any suppressed content does not materially affect the overall learning experience. Cengage Learning reserves the right to remove additional content at any time if subsequent rights restrictions require it.
 xii   Contents

Resource Allocation 397

Single-Tasking Resource Allocation 397
Multitasking Resource Allocation 397
Resource Allocation Goals and Tasks 398
Real and Virtual Resources 399
Process Management 401
Process Control Data Structures 401
Threads 403
CPU Allocation 403
Thread States 404
Interrupt Processing 405
Scheduling 406
Memory Allocation 416
Physical Memory Organization 416
Single-Tasking Memory Allocation 417
Multitasking Memory Allocation 418
Memory Fragmentation 420
Noncontiguous Memory Allocation 422
Virtual Memory Management 423
Memory Protection 425
Hardware-Based Memory Management 425
Summary 429
Key Terms 430
Vocabulary Exercises 431
Review Questions 432
Research Problems 433

Chapter 12 Secondary Storage Management 435

Overview 435
Functions and Components of File
Management Systems 436
Logical and Physical Storage Views 438
File Content and Type 438
Folder Content and Structure 440
Hierarchical Folder Structure 442
Graph Folder Structure 443
Storage Allocation 444
Allocation Units 444
Storage Allocation Tables 445
Blocking and Buffering 447
An Example of Storage Allocation and File I/O 449
File Manipulation 450
File Open and Close Operations 450
Delete and Undelete Operations 451
Access Controls 451
File Migration, Backup, and Recovery 455
File Migration 455
File Backup 456

Copyright 2016 Cengage Learning. All Rights Reserved. May not be copied, scanned, or duplicated, in whole or in part. Due to electronic rights, some third party content may be suppressed from the eBook and/or eChapter(s).
Editorial review has deemed that any suppressed content does not materially affect the overall learning experience. Cengage Learning reserves the right to remove additional content at any time if subsequent rights restrictions require it.
 Contents   xiii

Transaction Logging 457

File Recovery 457
Fault Tolerance 458
Mirroring 459
Raid 459
Storage Consolidation 462
Cloud-Based Storage Services 467
Summary 469
Key Terms 470
Vocabulary Exercises 471
Review Questions 471
Research Problems 472

Chapter 13 Internet and Distributed Application Services 473

Overview 473
Distributed Software Architecture 474
Client/Server Architecture 474
N-Layer Client/Server Architecture 475
Middleware 476
Peer-to-Peer Architecture 477
Network Resource Access 477
Protocol Stacks 479
Static Resource Connections 480
Dynamic Resource Connections 480
Directory Services 482
Lightweight Directory Access Protocol 482
Interprocess Communication 487
Sockets 487
Named Pipes 488
Remote Procedure Calls 489
The Internet and World Wide Web 490
Standard Web Protocols and Services 490
Web Applications and Services 494
Components and Distributed Objects 495
Component-Based Software 496
Components and Objects 497
Connection Standards and Infrastructure 497
CORBA 498
COM+ 499
SOAP 499
Modern Distribution Models 503
Software as a Service 504
Platform as a Service 505
Infrastructure as a Service 506
Risks 506
Summary 510
Key Terms 511
Vocabulary Exercises 512

Copyright 2016 Cengage Learning. All Rights Reserved. May not be copied, scanned, or duplicated, in whole or in part. Due to electronic rights, some third party content may be suppressed from the eBook and/or eChapter(s).
Editorial review has deemed that any suppressed content does not materially affect the overall learning experience. Cengage Learning reserves the right to remove additional content at any time if subsequent rights restrictions require it.
 xiv   Contents

Review Questions 513

Research Problems 514

Chapter 14 System Administration 515

Overview 515
System Administration 516
Strategic Planning 517
Hardware and Software as Infrastructure 517
Standards 519
Competitive Advantage 519
The Acquisition Process 521
Determining and Stating Requirements 521
Request for Proposal 522
Evaluating Proposals 523
Determining Requirements and
Evaluating Performance 524
Benchmarks 525
Measuring Resource Demand and Utilization 526
Security 530
Physical Security 530
Access Controls 530
Password Controls and Security 532
Auditing 534
Virus Protection 534
Software Updates 535
Firewalls 537
Physical Environment 539
Electrical Power 539
Heat Dissipation 541
Moisture 541
Cable Routing 542
Fire Protection 542
Disaster Planning and Recovery 543
Summary 544
Key Terms 544
Vocabulary Exercises 545
Review Questions 546
Research Problems 546

Virtualization (Online Chapter)

Appendix 549

Glossary 553

Index 587

Copyright 2016 Cengage Learning. All Rights Reserved. May not be copied, scanned, or duplicated, in whole or in part. Due to electronic rights, some third party content may be suppressed from the eBook and/or eChapter(s).
Editorial review has deemed that any suppressed content does not materially affect the overall learning experience. Cengage Learning reserves the right to remove additional content at any time if subsequent rights restrictions require it.
 Pre face

I nten d e d A u d ience
This book is intended for undergraduate students majoring or concentrating in
­information systems (IS) or information technology (IT) and as a reference for IS/
IT professionals. It provides a technical foundation for systems design, systems
­implementation, hardware and software procurement, and computing resource man-
agement. Computer hardware and system software topics that are most useful to IS/IT
students and professionals are described at an appropriate level of detail. For some top-
ics, readers gain enough knowledge to solve technical problems. For other topics, they
learn what they need to communicate effectively with technical specialists.
Computer science students are exposed to computer hardware and system software
technology in many undergraduate courses. Computer science books usually ­focus on
a subset of the topics in this book. However, coverage of hardware and system software
in an IS/IT curriculum is usually limited. A brief overview of hardware and system soft-
ware might be provided in an introductory course, and some specific technical topics
are often covered in other courses, but there’s at most one course devoted to hardware
and system software.
At this writing (March 2015), the latest curricula recommendations in IS and IT
are IS 2010 and IT 2008. Some schools are still using curricula modeled on IS 2002
(see www.acm.org for details on these curricula). The topics covered in this book are
mapped to all three curricula as follows:
• IS 2002—This book covers a superset of the requirements for IS 2002.4,
­Information Technology Hardware and System Software. Additional topics
­beyond those in IS 2002.4 include networks, application development soft-
ware, and system administration.
• IT 2008—This book covers topics in four of the body of knowledge
­components: Integrative Programming and Technologies—Intersystems
­Communications and Overview of Programming Languages; Networking—
all topics; Platform Technologies—all topics except Enterprise Deployment
­Software; and Systems Administration and Maintenance—Operating Systems
and ­portions of Applications and Administrative Activities.
• IS 2010—This book covers the topics and learning objectives of the IS 2010.4
core course, IT Infrastructure. It also covers a subset of the topics and learn-
ing objectives of the IS 2010.3 core course, enterprise architecture.

Copyright 2016 Cengage Learning. All Rights Reserved. May not be copied, scanned, or duplicated, in whole or in part. Due to electronic rights, some third party content may be suppressed from the eBook and/or eChapter(s).
Editorial review has deemed that any suppressed content does not materially affect the overall learning experience. Cengage Learning reserves the right to remove additional content at any time if subsequent rights restrictions require it.
 xvi   Preface

This book can also serve as a supplement in courses on system design and ­computer
resource management. For system design, it covers many technical topics to address
when selecting and configuring hardware and system software. For c­ omputer resource
management, it offers the broad technical foundation needed to manage r­esources
­effectively.

R ea d ers ’ B ac k g roun d Kno w l e d g e

Because target courses for this book are typically placed early in the recommended
­curricula, few assumptions are made about readers’ background knowledge. Unlike
many computer science books, readers aren’t assumed to have an extensive back-
ground in mathematics, physics, or engineering. When necessary, background infor-
mation in these areas is provided in suitable depth.
In addition, readers aren’t assumed to know any particular programming language.
However, classroom or practical experience with at least one language is helpful to
comprehend the discussions of CPU instruction sets, operating systems, and applica-
tion development software. Programming examples are given in several programming
languages and in pseudocode.
Detailed knowledge of a particular operating system isn’t required. However, as
with programming experience, practical experience with at least one operating system
is helpful. Lengthy examples from operating systems are purposely avoided, but there
are some short examples from MS-DOS, UNIX/Linux, and recent Windows versions.
Finally, knowledge of low-level machine instructions or assembly-language program-
ming isn’t assumed. Assembly-language instructions are described in several chapters,
but a generic assembly language is used, and no detailed coverage of ­assembly-language
program organization is included.

C han g es in T his E d ition

The sixth edition was first published in 2010. Updates were needed throughout the book
to address changes since that time. The following sections summarize major updates
and additions, although most chapters include many additional minor changes, such as
­updates to screen captures, hardware specifications, and standards.
• Chapter 1—Moved the definition of systems architecture and related terms to
this chapter from Chapter 2, incorporated a Web-based application into the
discussion of architecture and construction, updated the discussion of peri-
odical literature and online sources of technology information, and removed
material covering job titles and definitions.
• Chapter 2—Updated typical computer specifications and specifically incor-
porated a wider variety of portable and embedded computing devices, revised
definitions of computer classes, updated the quantum computing Tech Focus
to incorporate commercially available quantum computers, expanded the
introduction to the Internet and computer networks, incorporated ­Web-based

Copyright 2016 Cengage Learning. All Rights Reserved. May not be copied, scanned, or duplicated, in whole or in part. Due to electronic rights, some third party content may be suppressed from the eBook and/or eChapter(s).
Editorial review has deemed that any suppressed content does not materially affect the overall learning experience. Cengage Learning reserves the right to remove additional content at any time if subsequent rights restrictions require it.
 Preface   xvii

applications, Web services, and embedded software into the software intro-
duction, moved some operating system details to Chapter 11, updated the
Business Focus case, and updated the Technology Focus features on IBM
POWER processors and the parallel evolution of Intel CPUs and Microsoft
­operating systems.
• Chapter 3—Minor updates.
• Chapter 4—Scaled back the discussions of instruction formats and RISC
vs. CISC, updated the discussion of RISC and the Pentium Technology Focus,
updated the Technology Focus on SPEC and TPC benchmarks, and updated
several sections to reflect current CPU clock rates, word sizes, fabrication
technology, and multicore architecture.
• Chapter 5—Updated and expanded coverage of solid-state drives including a
new Tech Focus on server-oriented SSDs, updated the coverage of memory
packaging and nonvolatile memory technologies, scaled back the coverage of
magnetic tape, added coverage of cloud-based storage, and modernized device
specifications throughout the chapter.
• Chapter 6—Modernized the coverage of bar codes, added coverage of touch-
screen technology, and modernized device specifications throughout the
chapter.
• Chapter 7—Reduced the coverage of older display technologies and expanded
the discussion of current display types and video adapters.
• Chapter 8—Moved specifics of wireless networking standards to Chapter 9,
expanded and clarified the discussion of bandwidth, digital signals, and data
transfer rates, and simplified the discussion of optical cabling, updated the
coverage of parallel and serial transmission including the related Tech Focus,
added a discussion of modern line coding methods, refined the CRC coverage,
updated the InfiniBand Technology Focus to also cover Fibre Channel, and
updated the Business Focus.
• Chapter 9—Expanded Ethernet coverage include updates to latest and
­emerging standards, expanded and modernized coverage of wireless ­networking
­standards, and updated the WiMax Tech Focus and Business Focus.
• Chapter 10—Minor updates.
• Chapter 11—Incorporated O/S overview material moved from Chapter 2, ­
updated VMware Tech Focus, updated figures supporting the memory
­allocation discussion, and updated device driver discussion including
­supporting figures.
• Chapter 12—Reduced emphasis on magnetic storage and increased emphasis on
SSDs, updated Windows screen captures throughout the chapter, added a new
section on cloud-based storage, and updated Google File System Tech Focus.
• Chapter 13—Updated coverage of the Internet and Web standards, added
material covering Web-based applications and services, and modernized the
discussion of connection standards and infrastructure.
• Chapter 14—Minor updates.

Copyright 2016 Cengage Learning. All Rights Reserved. May not be copied, scanned, or duplicated, in whole or in part. Due to electronic rights, some third party content may be suppressed from the eBook and/or eChapter(s).
Editorial review has deemed that any suppressed content does not materially affect the overall learning experience. Cengage Learning reserves the right to remove additional content at any time if subsequent rights restrictions require it.
 xviii   Preface

R esources For I nstructors

Systems Architecture, Seventh Edition includes the following resources to support
­instructors in the classroom. All the teaching tools available with this book are provid-
ed to the instructor on a single CD. They can also be accessed with your single sign-on
(SSO) account at Cengage.com.
• Instructor’s Manual—The Instructor’s Manual provides materials to help
i­nstructors make their classes informative and interesting. It includes teach-
ing tips, discussion topics, and solutions to end-of-chapter materials.
• Classroom presentations—Microsoft PowerPoint presentations are available
for each chapter to assist instructors in classroom lectures or to make avail-
able to students.
Cengage Learning Testing Powered by Cognero is a flexible, online system that allows
you to:
• author, edit, and manage test bank content from multiple Cengage Learning
solutions
• create multiple test versions in an instant
• deliver tests from your LMS, your classroom or wherever you want
• Distance learning content—Cengage Learning is proud to present online con-
tent in WebCT and Blackboard to provide the most complete and dynamic
learning experience possible. For more information on how to bring distance
learning to your course, contact your local Cengage sales representative.

Wor l d Wi d e Web S ites

Two support sites for this book (instructor and student), located at www.cengage.com
/mis/burd, offer the following:
• The Instructor’s Manual
• Figure files
• End-of-chapter questions and answers
• Web resource links for most book topics and research problems
• Additional online chapter on virtualization
• Text updates and errata
• Glossary

O r g ani z ation
This book’s chapters are organized into four groups. The first group contains two c­ hapters
with overviews of computer hardware, software, and networks and describes sources of
technology information. The second group consists of five chapters covering hardware
technology. The third group contains two chapters on data communication and com-
puter networks. The fourth group includes five printed chapters covering software tech-
nology and system administration and an online chapter covering virtualization.

Copyright 2016 Cengage Learning. All Rights Reserved. May not be copied, scanned, or duplicated, in whole or in part. Due to electronic rights, some third party content may be suppressed from the eBook and/or eChapter(s).
Editorial review has deemed that any suppressed content does not materially affect the overall learning experience. Cengage Learning reserves the right to remove additional content at any time if subsequent rights restrictions require it.
 Preface   xix

The chapters are intended for sequential coverage, although other orderings are
possible. The prerequisites for each chapter are described in the following section.
­Other chapter orders can be constructed based on these prerequisites. Chapter 2 should
­always be covered before other chapters, although some sections can be skipped with-
out loss of continuity, depending on which subsequent chapters are included or skipped.
There should be time to cover between 9 and 12 chapters in a three-credit-hour
undergraduate course. This book contains 14 chapters to offer flexibility in course con-
tent. Topics in some chapters can be covered in other courses in a specific curriculum.
For ­example, Chapters 8 and 9 are often covered in a separate networking course, and
Chapter 14 is often included in a separate system administration course. Instructors
can choose specific chapters to best match the overall curriculum design and teaching
preferences.

C hapter Descriptions
Chapter 1, “Computer Technology: Your Need to Know,” briefly describes how knowl-
edge of computer technology is used in the systems development life cycle. It also covers
sources for hardware and system software information and lists recommended ­periodicals
and Web sites. It can be skipped entirely or assigned only as background reading.
Chapter 2, “Introduction to Systems Architecture,” provides an overview of hardware,
system and application software, and networks. It describes main classes of hardware
components and computer systems and describes the differences between applica-
tion and system software. This chapter introduces many key terms and concepts used
throughout the book.
Chapter 3, “Data Representation,” describes primitive CPU data types and common
coding methods for each type. Binary, octal, and hexadecimal numbering systems and
common data structures are also discussed. Chapter 2 is a recommended prerequisite.
Chapter 4, “Processor Technology and Architecture,” covers CPU architecture and
operation, including instruction sets and assembly-language programming. It describes
traditional architectural features, including fetch and execution cycles, instruction
formats, clock rate, registers, and word size. It also discusses methods for enhancing
processor performance as well as semiconductor and microprocessor fabrication tech-
nology. Chapters 2 and 3 are necessary prerequisites.
Chapter 5, “Data Storage Technology,” describes implementing primary and second-
ary storage with semiconductor, magnetic, and optical technologies. Principles of each
storage technology are described first, followed by factors affecting each technology
and guidelines for choosing secondary storage technologies. Chapters 3 and 4 are nec-
essary prerequisites, and Chapter 2 is a recommended prerequisite.
Chapter 6, “System Integration and Performance,” explains communication ­between
computer components and performance enhancement methods. It starts with a dis-
cussion of system bus and subsidiary bus protocols, followed by coverage of device
­controllers, mainframe channels, and interrupt processing. Performance enhancement
­methods include buffering, caching, parallel and multiprocessing, and compression.

Copyright 2016 Cengage Learning. All Rights Reserved. May not be copied, scanned, or duplicated, in whole or in part. Due to electronic rights, some third party content may be suppressed from the eBook and/or eChapter(s).
Editorial review has deemed that any suppressed content does not materially affect the overall learning experience. Cengage Learning reserves the right to remove additional content at any time if subsequent rights restrictions require it.
Another random document with
no related content on Scribd:
 As nimmen him forwachte, den wie hy der altyd krekt. Gek-jagen
se mei de skippersfeinten yn ’e steech, op ’t selde stuit kaem bysitter
bleek en stil om ’e hoeke, stiene de spoellen ien amerij, as ’t gjin
skoft wie, liniger as ien fanke it koe, bigoan hy sels it jern[1] op ’e
spoellen to winen en smiet se de wever ta, det it rinkele deroer en ’t
fanke krige sa ’n joun dien wirk. Mar in lean as ’r ek joech! hja
fochten om in plakje as jernwynster oan ’e weeftouwen, oan ’e
spinwielen en ienris yn ’t jier, op Sint Severius dei, de skutspetroan
fen ’e wevers, den mochten se spinne en weve om eigen gewin fen
bysitter syn wolle. Den songen se fen:

„Sinte Sevérius, det’s ús petroan.

Wy weve de stikken, wy kenn’ it skoan,
Fen helderom, telderom, joep! joep! joep!
Fen helderom, telderom, tjoep!”

en hiene hiele lange stringen kleurde wolle by de holle delhingjen en

de útsetter wie altyd de joune by moeke Truke „yn ’e forgulden
Rasp” mei thémôlke en waffels. En Heinrich wever wie d’âld oerste
fen dy hiele fleurige binde jongfolk sa ’n dei, as bysitter Falentijn syn
weefstoellen wol gyngen en himsels dochs gjin gewin oanbrochten.
En dochs leine se him gjin wynaeijen.
[1] De hânweverijen hiene se dodestiids yn lege, dampe keamers
mei in liemen flier. Derfendinne in tige ongesoun hânwirk en
forklearret de sizwize: sa wyt as in wever. Ien weefde oan ien
weeftou, skearing/ûndertried, ynslach, boppetried. It jern op ’e
spoellen wine wie frouljueswirk, it weven sels manljueswirk.

De joun foar wykmerkdei strúnde ’r al yn ’t foarhús fen ’e weverij

om, de goezzefearrene pinne efter ’t ear en skreau mar op, hwet der
alsa yn sa ’n skoftsje tiid syn hûs binnedroegen waerd. Hwent sokke
dagen like ’t der wol in trachter . . . Om fjouweren hinne bigoan ’t al.
Den kamen de fearskippers met fluessen wolle for tekkenoanrieden
ef fyfskaft ef skieppe-grauwen jern, hege skoukarren fol en wrotten
ta de nauwe steech yn en laken ef flokten, al nei ’t it sin stie. Foar
alle finsters fen ’t âld hûs syn heech-oppe eftergevel barnde ljocht,
lytse eintsjes kjers op koperen blêkers. Krekt as hokke al de
beuzigens fen ’e hiele sted hjir by inoar, krekt by dit iene ljochte hûs.
Yn ’t efterhûs, der ’t de weverij wie, hantearren de frouljue noch mei
hasten de wiffe spoellen en smieten se de wever ta as boartersgûd.
Min seach de jonge, fine hollen forwegen en sims it skaed fen in
spits snútsje op ’e bline, wite mûrre fen ’e binneplaets. De hiele
steech stie fol âlde wiven mei de skelken om ’e holle en hjar mûlen!
nou, dy gyngen as lazarusklappen. As der wer in karre oankaem,
stouden se oan kant, suver in swarm roeken, dy-t earne op
ongânzen loere. It wierne de spinsters, dy-t thús om lean spoanen
for bysitter Falentijn, it fynste sajet for jiffershoazkes en sêfte wolle
for lyts bernegûd. ’t Ald hûs hie as in brede, wiidopbûgde trachter de
greate efterdoar op.... de ljochte gong slokte alles troch, hwet der
mar ta ’n yn rôlle en droegen en sjoud waerde, ta great formaek fen
’e steechjonges, dy-t der omhinne dounsen as tsjammen yn ’t
skymrige ljocht en sims wol ris de dryste skoen oanteagen en mei in
swier pak gûd ongemirken wei yn ’e hûs slûpten. Op ’e ein fen ’e
gong seagen se den op in greate baelsek fol wolle in bleke âld man
sitten, dy skreau mar op yn in sakboekje, aloan en alwei. Allinne syn
fingers forweegden hjar noch, oars koe ’r wol dea wêze, tochten hja
den. En as hja der lang genôch nei stoarre hiene, waerden se bang
en slûpten der stil wer út, by de mûrre lâns.
En de greate trachter stie mar wiid-op to gapjen en ta de nacht út
smieten beuzige hânnen him fol en de oare moarne, wykmerkdei,
droegen wer oare warbere ljue it ta de foardoar út, ladingen. De
trachter dripte nou stadiger.... krekt as woe’r ljeaver bihâlde, hwet ’r
jisterjoune sa mei soarch garre hie. En den kaem ’t op ’e greate,
skjinne souder tolânne, hwer de sang fen ’e spoellen en it snûrjen
fen ’e wielen in fier lûd wie, krekt sa lang, det de âlde katrol bigoan
to piipjen en ’t sterke tou ’t as in fangearm twisken himel en ierde
hâldde en einliks sêft delkomme liet op ’e binneplaets. En in set
letter kuiere it as pylekken, rôkstreept ef as bokkebaei noch wer it
âld hûs foarby, hwaens oarelstiensmûrren al wer de wielen gean
hearden en ’e sang fen ’e spinsters, wylt de sinne op ’e binneplaets
skynde mei in smel streekje fel ljocht, der in spin hjar greate webbe
yn glinstere.
Dy spoan ek.... sa moai scoe nimmen fen Falentijns folk it noch
kinne.
Dizze middei nei wykmerk klauwde Falentijn ek wer âlderwenst by
de trap op en kuiere nei ’t keammerke ta, bifielde yn ’e stúdzje wei
noch gau efkes twisken tûmme en finger de nije tekkens, dy-t noch
swevelich roeken en foel do mei in sucht op ’e âld mahoniehouten
canapé del. De rol hindere him, hy sette him op ’e groun. De kat
sprong ’r boartlik op en ôf en bleau do mei de stirt oer ’e foarpoaten
stil sitten him wiis oan to sjen en streake him einliks mei ’t fine
kopke oer ’e jasmouwe.
Falentijn mirk it net. Hy kúrde mei syn âlde, skerpe eagen nei de
loft troch ’t dakfinster.... de wynwizer stjûrde noch syn pylkje nei ’t
Easten ta en in fris twirke blies jongesêftich om ’t hûs. Bûrmans
doukes trapen op ’e naed fen ’t skûrke om en twa trippelen foreale
nei in hoekje en streaken en bekjeaeijken om inoar hinne, det it
hwet diich. En do bieten se inoar, de skerpe lytse bekjes hingen yn
inoars fear. Ljeafde, dy-t yn warsens forebbe....
Sá gyng ’t mei alles, ja mei alles! ljeafde en haet, komste,
kliûwing, hichte en stadich o sa stadich mindering en.... dea, de ein
fen alle dingen. En François Falentijn tochte om ’e lange jierren, det
hy syn sit hawn hie yn ’t gritenijhûs. Der kaem hy nou noait wer,
alles hwet Oranje wie waerd’ band foargoed. De trijekleurde cocarde
pronke ’r en Liberté, Egalité, Fraternité skearing en ynslach....
Hoe koe ’t sa komme? Forline jier hie ’t wol oeral gest as jong bier
en hy hie net iens sa raer opharke, do-t Ripperda him fortelde,
hokfoar nijs Foppe-om wol net biharke hie yn Berdeau syn hûs, mar
is der net altyd in partij yn ’e wrâld, dy-t oars wol en war docht, om
’t oars to krijen? En hwa seach ’t sa yn? Ripperda net en hy net en
fen Rhé, och yn sok ding wie hy altyd in sluten boek, likegoed as
Herama en de heit fen Wobbe Easgama, dy hâldden ek altyd in slach
om ’e earmtakke, as der oer praet waerde yn ’e kolfbaen ef op
jounpizelerijen. Ho-t se den harken! en sels diene hja gjin mûle op!
Mar jouns let, as nimmen mear bûtedoar kaem, den slûpten se nei ’t
hûs op ’t Waechsplein ta en der waerde den yn stiltme bikûpe, hwet
nou njonkenlytsen yn ’t deiljocht set waerde.
As in bitûfte hânnelsman hie hy ’t al lang mirken, der broeide
hwet, ’t jildmark syn fynste trillings koe ’r sont lange jierren en dy
diich rare sprongen optheden, ja einliks al in pear winters lang.
En nou gyng ’t der oan wei. In dei ef hwet lyn hie Frankryk ús de
oarloch forklearre![2] Earst koe ’r ’t hast net leauwe, hy wie nei fen
Rhé taflein, dy-t troch syn ambt alles earder wiste as in oar! Do-t ’r
him mar seach, wist ’r alles. It wie sa.... folle slimmer yette. In toarn
letter waerden al de bannisementen to niete makke, mr. Cornelis fen
der Burg scoe weromkomme en him it fjûr wol sa nei oan ’e teannen
lizze, det hy scoe it ambt der wol oan jaen moatte den, sei hy mei in
sûr glimke, do-t Falentijn him ris wer to wird kaem yn ’e greate
efterkeamer fen syn eptige huzing oan ’e Ie-wâl. As hjar degens
inoar noch ris wer krusten, den foel ’r ien wis, profetearre hy
koelwei, wylt hy by de skoarstienmantel stie to smoken, smel en
bleek, noch altyd de heech-eale en strange mr. fen Rhé, „advocaat in
den Hove provinciaal”.
[2] De 1e fen Selle 1795.

En hy, Falentijn roan nei syn oare frjeonen ta, like forslein as hy en
de moarne fen ’e 10de fen Selle (Febrewaris) om alve ûre gyngen se
mei-inoar nei ’t stedshûs en koene der ’t fonnis oanhearre, mei in
fyn gnyske útspritsen fen Borgrink, de president, mei as bysitters de
oare ljue fen ’e Fraternité, Kroon, Ruitinga, Dijkstra en Zeper.
„Burgers!” sei ’r, „’t is ulieden bekend, hoe Gij op een wijze, die
voor een burgerij, welke haar waarde kent en gevoelt, ondragelijk is,
tot deze Uwe betrekkingen gekomen zijt en deze reden is het,
waarom het Comité revolutionair provinciaal, overeenkomstig den wil
en last der burgers, U allen hier heeft verzocht en in haren naam
plechtig te verklaren, dat zij in deze verlichte dagen niet langer door
ulieden wil of kan worden vertegenwoordigd of geregeerd, dat gij
dus van Uwe regeeringsposten wordt ontslagen ten einde terstond
van hier te gaan en met volkomen veiligheid voor U en Uwe
goederen in den thans achtbaren burgerkring weder te keeren.”
En bidaerd-wei andere grytman Viersen: „Wy ha heard, hwet Jy
sein hawwe. Wy geane,” en de iene nei de oare wierne se foartgien,
om noait wer to kommen. It âlde gesach weismiten, it nije, it
frjemde mei jubel en sang ynhelle. En do-t se by ’t parradis fen ’t
stêdhûs delkamen, hwxet seagen se? De hege mest fen in
spjirrebeam, opsierd mei linten en flaggen en boppe-op in blikkene
hoed en ’t hoarnmesyk spile de Marseillaise en ’t púkje fen ’e
Ljouwter fammen dânse der omhinne, alhiel yn ’t wyt mei greate
kleurde sjerpen om en de hiele sted stie op ien-ein! En de middeis
hellen se de forbânnenen fen ’87 wer yn mei ’t lieden fen ’e klokken
en mesyk. Nou waerde ommers alles goed, ien stân, ien pong, ien
gelove.
Stil wie hy nei hûs gien, dit swier miel koe hy sa foart ynienen mar
net fortarre en yn dagen kaem ’r net bûtendoar, siet stil yn ’e
peikeamer, mar nachts, den waerde ’r warber; den sette ’r de
steechdoar op en liet tomûk syn frjeonen yn, Viersen, Ripperda, de
Witt en Anne Hopperus hjar omke. De saek lei derta, krektlyk as yn
’87 en nou siet de oast namsto djipper, ynfretten oan ’t hert ta. De
âlden hiene der fen flustere, de jongerein rôp it út en sette it nou yn
dieden om, dieden, der de mienskip fen siddere yn hjar hechtste
skoarstilen. Nachten sliep hiene se der om brutsen, Ripperda en
Viersen rieden wech-en-der-wear hinne to rieplachtsjen, om noch to
redden, hwet to redden wie, mar nearne founen se mear hael. De
ûnthjittings fen it nije ryk wierne to moai.... it âlde wisten se, hwet
brocht hie, ho knypte by inkelde patriotten de ellinde fen ’e fiif en
saun jier finzenis noch nei, hjar yn ’87 oplei en nou noch mar krekt
útsitten, der hjar ambt mei hinnegien wie, hjar eare fen skeind en
der hjar húshâlding it droech brea fen ’e earmoed troch ite moatten
hie. Det forgeaten se net, né noait!
En de bêste salve op dizze woune brocht de oarlochsforklearring!
Dy-t it nou mei Frankryk hâldde, krige ’t heft yn hânnen en ’e knyft
erby en dy slipen se flimende skerp. It wie de bitterste haet, dy-t
partijen tsjin inoar ynjage. Och, it gyng net allinne om ’t Patriot ef
Prinsmanwêzen, alle persoanlik skeel groeide, arbeide mei.... alle
eigenbilang seach in doar op, om ta eare en oansjen to kommen,
hwet oars mar in inkelden ien takaem as stimrjuchtich man. It wie
net sasear de frijheit sels, dy-t min hjar joech, mar folle mear noch
de ûnthjitting der dingen en det wisten de Frânsken, fine
minskekenners, bjusterbaerlike goed. Net it bisit sels fen in saek
jowt de waerde, mar de winsk om to bisitten, de langstme fen ’e siel
nei it takommende, is de oantruner ta alle dingen, goed en tsjoed.
It âld regear gyng nou—it nije kaem. ’t Folk, los fen ’t ket, scoe
nou ek ris regearje. Mar in baes, dy-t sels lang feint west hast,
hinget altyd noch it skibbige oan fen ’t ûndergeskikt wêzen, hy
draecht syn tsjinstberens mei, fynstimpele yn ’e siel, dy-t alle
foroarings mei ûnforganklike markteikens ynbarnt yn ’e heugenisse.
As hy der om tochte, ho-t der nou miskien guont yn ’t gritenijhûs
komm scoene, dy-t lêze noch skriûwe koene, den moast ’r dochs
noch efkes glimkje yn al syn ellinde, mar de freze bikroep him
teffens, scoe ’t ek ta machtsmisbrûk komme kinne? Hy hie dizze
learing al fen wrâldsskiednis útfikeleare.... it wirde de wreedste
hearen, dy-t langst feint west ha.
It nije jier, 1795, wie min ynset.... o sa min. De Stedhâlder nei
Ingelân mei wiif en bern yn ’t kâldst fen ’e dagen, de 18de fen
Jannewaris, wylt it frear, det it ongele en nou smiet Frankryk mei
heftige roerige weagen tûzenen úthongere soldaten oer Hollân en
Fryslân, suver as in onstjûre mar syn goare kriik oan ’e ich.
Fen ’e moarn, wykmerkdei, wierne de earsten kaem, forlit,
forsutere, hongerich en bretael. It nije stedsbestjûr, mei it brede,
frjeonlike gebaer fen in rynske jower, hie se forsoarge as eigen bern.
Moarn scoene der wol mear komme, der de fûgel it goed hat, floitet
’r ommers syn kornuten en fen oarremans jern is ’t goed reaven
hespeljen. André, syn jongste, moast mar gau trouwe, in troud man
wie altyd wis, det ’r net ûnder tsjinst hoechde en hwa wit, hwer dit
allegearre noch op útrinne scoe! Lokkich, de Stedhâlder hie troch
syn flucht it lân biwarre for oarloch, mar hwer lei it nou foar bleat?
De oerhearrigheit fen inkelen scoe wol wer útsoend wirde moatte
mei pongstruisel, det blinkt, ’t jild wie wakkere krap yn Frankryk,
hwer d’iene regearsman nei de oare kantele as in brôzelich stik
stien, net bikwamernôch as ’r blykte to wêzen, om nije fondaminten
to lizzen op it steed, hwer hy sels de âlden útbikt hie.
’t Woe hjoed hielendal net mei ’t sliepen. Hy bleau sa wach as in
nachtbiddeler yn ’t skaed fen ’e stedspoarte. De kat siet to spinnen
op syn knibbel, in ljeave fielbere frede makke syn herte weak der op
’e stille souder fen syn âld hûs. Hwet joech ’t gemodder ek yn neare
swierrichheden? Der wie Ien, dy-t de minsken hjar lot yn hânnen hie
en dy-t se troch dizze Reade Sé fen ’e binauwinge ek wer liede koe
nei in Kanäan fen hearlikheit en sunich sei ’r sa for himsels op de
wirden fen ’e Psalmist:

„De fijand mach te velde zijn: de Trommel mach alarme gaen;

Het swaerdt mach op de kele staen:
De Lucht mach klaer van blixem zijn: de heel natuer mach
syn ontstelt,
En doen haer eijghen selfs gewelt.
Daer mach geschieden wat het wil: Een reijn vroomhertigh
Isra’ lyt,
En raeckt het al te samen niet.
Om dat hy God, die meerder is dan al wat datter is en leeft,
Tot sijnen troost en steunsel heeft.”[3]

[3] Psalm LXXIII. Camphuijsen.

Hy loek nei de sechstich, syn pikswart hier wie al lang sa wyt as

hwet, hy fielde de wirden, det de minske neat oars is as stôf, neat
oars as in lyts hântsjefol stôf, det fen in skûrwyn saeid wirdt yn it
grêf. It waerd’ nou tiid, as ’r noch hwet wille ha scoe fen syn âlde dei
mei Pronica. De saken oan kant, hwet blomkje, in pypfol smoke, it
scoe in moaije joun wirde kinne nei syn libbensdei, ljocht en skaed
yn jimmeroane wiksel, op en del as ’t gean fen ’e weversspoellen.
Ynienen bimastere dizze tins him sa.... de hiele reboelje fen ’e
lêste dagen waerde ’r by wei. Op in reinige dei, dy-t gjin klanten
oanbrochte, koe ’r sims ek sa yn ’e winkel sitte en ’t kaem him den
krekt-en-allyk oer’t mot.... En moarns en jouns, as ’r de hinnen foer
brochte yn ’t tún bûten de stedsgreft, der hy ek hwet griente kweke
for aerdigheit. Sims selst yn ’t riedsseal sette it op him ta mei
lokjende bigearte. En nou hjoed bimastere it him wer, ja it bimastere
him sa heftich as in reisger de tins om ’e greate, feilige haven for ’t
útsjend each, de feint de tins om in sib fryster, dy-t fier is. En hwet
him noch noait oerkaem wie! sa stiltsjes wei waerd hy nou
ûnderlizzend partij. O hy joech him sa willich! en de earste plannen,
om syn winsk yn died om to setten, ripen stadich as simmers de
moerbeijen yn syn tún.
Hy hie nou de bern great.... as jimmetiters sieten André en Bet
mar mear mei oan yn ’e peikeamer. Diûke hjar eigen skoarstien rikke
al en Jehannes, de chirurgijn, kaem mar inkeld ris, sa to hea en to
gêrs, om in flau byt út ’e petylje. Bet, syn jongste, koe hy ek al hast
great rekkenje mei ’t hier yn in skeiding en hoepen yn ’e rôk. Op
minhear Baerdt nei wie hy de rykste fen ’e sted. Stil droech ’r syn
rykdom.... hie net iens in gouden ket oan ’t heloazje. ’t Swart
bantsje mei ’t gouden singenet diich ’t like goed. Syn namme allinne,
dy sei genôch, as dy mar steil en great ûnder de brieven stie, sa nou
en den nei Amsterdam forstjûrd, den biteikene det ûnbigrinze
kredyt. Mar as syn earste beantsjes boppe de groun kamen, der
formakke hy him einliks dochs noch mear mei as mei soks.
En hwet bitsjutte it den einliks allegear noch by dy earste freugde
fen ’t eigen oerfortsjinne jild! It earste flues wolle, as lekken mei
winste forkoft! dodestiids, do-t syn sterke jonge hânnen it âld
affearen rjucht setten en leine yn syn eigene, nije banen, dy-t hy sa
klear en dúdlik foar him seach, as hie hy se sels ôfparke, mar der
âldmoadrige minsken raer oer skodhollen. Nei âlde principes hânnele
hy, howol, ’t nije wie ’r ek net fij fen, seach ’t net mei in skalk each
oan, as ’t rjucht wie for syn gewisse. Hwent rjucht as de lynbaen
neist syn âld tún, wie hy troch ’t libben gien, nimmen koe in neil
efter him krije, syn winste wie net koft mei oarremans leed, det wist
’r.
Nou bigoan de moaije dream wer om him hinne to streakjen....
mei Proan en Bet yn in nij hûs oan ’e bûtekant fen ’e sted, André yn
’e weverij en hysels rintenierje en Bet, jong ding ek einliks troud,
ljeafst noch in graedtsje fornamer as heit en mem. Hy fielde suver,
ho-t de waerme sinne him op ’e rêch skine scoe, sa simmerdeis yn ’t
tún, der min de simmer roek út ’e bloeijende blommen en ’e flinters
fleanen seach en net allinne de simmer mar formoede yn in waerme
striette út de lûken, dy-t ticht wierne en ’t stof, det mei greate
wolkens ta de winkel ynfleach.
Hy krige it heloazje út ’e bûs, it roan nei fjouweren.
De sterke stream fen ’e deis-droktme bigoan wer om him hinne to
skûmjen. ’t Wirk wachte op him, altyd itselde en dochs altyd nij....
Pronica, forklaeid en wol, siet al yn ’e sydkeamer foar ’t thébled.
Sims, as ’t in bêste klant wie, waerde ’r ek wol ris efter ’t glêzen
doarke mei syn kamerdoekske gerdyntsjes roppen, mar yn ’e lêste
tiid hâldden bysitter en ’e frou hjar hwette appart. ’t Siet der moai, ’t
great finster seach mei in útsprongkje de oare huzen foarby, oer ’e
Lange Piip op ’e Waech oan. Simmers, as de beammen yn ’t bled
wierne, koe ’t der jouns gau tsjuster wêze, nou lei de grillens fen ’e
Febrewarismiddeisinne hjar erf oer alles as de nije gloed fen krekt út
’e farwekûp kaem gûd en de kleuren fen ’t skildere bihang helderen
der sa fen op, krekt as hie de skilder it langlêsten earst dien krige.
Oan ’e lânsein fen ’e tafel mei ’t gesicht op ’e Piip, siet bysitterske.
Hjar moai brún hier hinge hjar yn lange koarketrekkers tosiden fen ’e
holle, hiel nijmoadrich en ’t frisse read yn hjar roune wangen koe
noch komme en gean as by in jongfaem. Yn hjar klaeijing markbite
min suver de fleurichheit fen hjar wezen.... dy-t in min sin hie ef
swiersettich wie fen aerd, droech gjin wynread pakje en hekke noch
folle minder gitten yn ’t goud om ’e hals, foarenyn mei in juweelen
boat. Oan hjar greate, wite hânnen skittere mar ien ring, de trouring
fen François Falentijn, twa slangkjes, dy hjar kopkes rekken inoar om
in smaragd, djip donkergrien. ’t Ljocht foel krekt op dy griene stien
en ’e wite hânnen mei de bleekreade neils, dy’t it breidzjen hâldden,
in hoazke for it hiele lytse foetsje fen ’t earste bernsbern. Nou ’t
Jehannes noch net troude, wie ’t in hiele treast, det by Diûke
tominsen in widze gyng, scoe min oars suver net fen hartsear
omkomme, as de oare dames fen ’e krâns praettene oer hjarres,
hofolle toskjes as’r hie en det in oaren ien al hântsje by-lâns doarst
to rinnen? Lytse Pronica wie noch net faken op ’t rabat, dy lei noch
mar stil hwet to mûlkjen yn ’t widzke efter de grien demasten
gerdyntsjes en Diûke like noch sa jongfammich mei hjar lyts, fyn
kopke en ’t smel middeltsje, hiel kant út ’e wide hoepelrôk, det mem
woe ’t sims suver hast net iens oan.... hjar hiele beppe-wêzen.
Hja tocht altyd om hwet bysûnders, as Diûke byld hjar foar eagen
kaem. Dy kipte ’r hjar den ek sa seldsum út, út ’e greate, fearige,
bloazjende bern, der hja as mem oer stie, Jehannes en André en
Bet, krekt sa ’s sims in inkelde wite blom fordwale kin yn in park fol
bûnte asters. Hwet harkene se raer op, do-t Diûke op hjar stille,
bidaerde menear, mei gjin foroaring yn ’t bleke antlit, heit en mem
frege, ho-t it hjar talike, as abbekaet Mulier hjar frege ta wiif! Goed
fensels! bêst! hwet bigearde in alder oars as sa ’n skoansoan! En de
oare deis kaem ’r optslach en diich hjar de eare oan, om hjar lytse,
bleke Diûke ta syn wiif to bigearen. Elts-en-ien koe der op sjen.
Falentijn hâldde net fen det lange gefrij yn ’e hûs en seis moanne
letter wie se al troud wiif en makken se in hiele greate, moaije reis
mei ekstra-posten by de Ryn lâns. It koste wit hofolle, wiken en
wiken wierne se ûnderweis en der waerde raer oer beard, hwent
hwa kaem det oer, sa fier foart! Syn eigen koetsier moast mei for de
wissichheit en dy learde earst noch Dútsk fen in âld poep, dy hie
Falentijn hawn as wever yn ’e weverij. Sims kaem ’r in lang brief, dy
leine nou allegear noch yn ’e cassette, om noch ris nei to lêzen. Den
waerde de hiele femylje útforsocht by hjarres en den lies de jonge
dokter him foar, hwet se allegear wol net seagen en det Mulier mei
de rike Rothschild[4] praet hie, dy-t nei min sei, troch syn jild oarloch
en frede fen Jerope yn hânnen hie en Diûke kant kofte for fyftsjin
goune de jellen en ek in servies for mem fen echt Meissner peslein.
De greate Elisabeth Mara hearden se sjongen, wûnder! wûnder
moai! Fortsjinne 6000 Thalers yn ’t jier, suver in kaptael! En op in
jountiid wierne se fordwaeld rekke yn ’e omkrite fen Frankfort en
kamen foar de stêdspoarte yn ’e neare nacht en Mulier hie de pong
lutsen en do hierden se in kearel, dy gyng foar hjar út mei in
lantearne en brocht se sa wer nei ’t loosjemint, hwer de koetsier yn
’e poeskoken siet to gûlen. Hy tocht net oars mear, as hja wierne
formoarde der yn ’e frjemdte fen bosken en bergen.
[4] Maier Amschel Rotschild, de stamheit fen ’e bikende femylje,
letter de jildsjitter fen mennich regear en hy yndied troch syn jild
de bislisser oer oarloch en frede.

It lêste brief skreauwne se de 14e fen Maeijemoanne 1792 en in

goed fjirtsjin dagen letter rottele de ekstra-postwein wer by de Piip
op, by de grêft lâns en hâldde foar ’t hûs. Brún, meager en sutrich
kamen se wer by honk.... in lekkere skinke prottele krekt op ’t fjûr
en der in stik grouweiten bôle by en in pofke, it foel der yn, wûnder.
En nou wie ’t al trije jier lyn en noch rekken se net útpraet oer dy
reis. Hy koft in greate kaert en reinige Sneinemiddagen, den reisgen
hja ’t noch ris wer nei en spile Bet op ’t forte-piane de moaije Dútske
sangen, dy-t se der koft hiene en Jehannes mei de fioele der by,
och, hwet joech det in libbenens en selligens yn in húshâlding, as
der fleurige, jonge bern om ’e tafel sieten!
Pronica hjar breidzjen glied yn ’e skoat, hjar hânnen leine stil yn ’e
waerme sinne. Falentijn, kreas forklaeid, wipte de lange jaspannen
hwet op en gyng sitten to wachtsjen op in pantsje-fol thé, lyk foar
hjar oer.
Pronica mirk it net. Hja siet steil en rjucht tsjin ’t bekling oan fen
’e stoel en mûlke yn ’e sliep. Och, hwet like se optheden noch wer
jong! en Falentijn brocht it him fol ljeafde noch ris wer tobinnen, de
earste kear, do-t se togearre yn skimerjoun op ’t bolwirk kuiere
hiene. Reind hie ’t do, reind! de beammen dripten, de wyn swypke
mei de krunen om en by dy iene, in hiele âlden, hwet wiste ’r it
noch! hie hy se stadich nei him ta helle en hjar sêfte lippen roerd, yn
blide forwondering, det it libben ek noch for him, in tritiger, sa ’n
ljeafde bloeije litte woe. En de oare deis kuieren se togearre op de
Bier-Kelders en koft ’r hjar det medaillontsje mei in klaverfjouwer fen
pareltsjes as oantinken oan dy reinjoun, dy loksjoun. Sont hie hja ’t
altyd om.... hy koe hjar moaije, blanke hals net oars.
Hwet koene se nou togearre noch in wille ha! De winkel en ’e hiele
santepatryk fen ’e wolkammerij forkeapje, André allinne it
lekkenweven oanhâlde en ’e greathânnel.... en hja as âlde ljue hjar
nei rintenierjen sette. Hy moast nou yntkoart mar ris prikken yn ’t
wirk stelle, hwet min sloere lit, bidijt nin botsen.
Hy seach ris tofreden ta ’t finster út, nei de platsnoeide beammen,
dy-t as in stammige hage by de Nijesteds greft lâns stiene en nei in
pear Peasumer botfrouljue, drok dwaende om in jan-hinnige húsman
mei in stûr ef hwet to bilazerjen. Einliks kaem de koop klear, de bot
fordwoun yn it boadskipsnetsje. Ien hipte mei in sprong út de koer
op ’e striette, de húsman flokte, de frouljue gniisden, it hiele bonkige
antlit ien plezier. Do waerde it wer stil.... it sinnich hoekje striette wie
minskeleech. Midden yn ’t paed lei de houn to sliepen en in pear
koekoeksfearrene hinnen stapten permantich yn ’e sinne om en
sochten gêrskes en hjouwerkerreltsjes twisken de skreven fen ’e
stiennen. Jan kaem der oan mei de brune, hy hie in sending jern nei
de Amsterdammer beurtman brocht.
Oer ’e greft oan ’e oare kant fen ’e striette, lei ’t ljochte skaed fen
’e kommende Febrewarisjoun al, de ljue bigoanen bûtedoar to
kommen, útlokke troch ’t mylde waer, bûtengewoan for de tiid fen ’t
jier en stiene by inoar to praten en de nijtsjes fen ’e dei op to
fandeljen, dy-t der, sei! planteit wierne. En foarsichtich waerd de
„Oprechte Haerlemmer” ef de Ljouwter-krante útteard en lêzen en
mennichien gyng ’t kâld oer ’e lea. Hwet in oarloggerij oeral, whet in
fordieldheit en rûzje!—
Syn eagen waerden ek al lyts der yn it waerme, smoute
keammerke, mar der ynienen skûrde ’r se wiid op. Myn goede, hwa
kaem der oanstappen, prinshearlik as in pau? Hy bisoude en scoe
ynienen fen ’e stoel. Do bitocht ’r him.... gyng wer sitten en wachte.
„Frou!” sei ’r en Pronica wie optslach klear wekker en hie de
trekpot al yn ’e hân. Der hearden se it frjemde lûd al yn ’e gong en
de feint tikke op ’e keammerke doar.
„Mar yn ’e efterkeamer. Ik kom,” sei Falentijn deftich. Syn wiif mirk
wol, hy waerde sa wyt as in doek, mar mei saken hipte it sa nau mei
him, det hja doarst hjar net to ûnderstean en kloarkje him út. Letter
sei hy ’t dochs wol.
 Hja hearden Jan, de feint, foar de prater útgean en de doar
opdwaen fen ’e efterkeamer. Stadich gyng Falentijn hjar efternei, de
hânnen yn ’e broeksbûsen, in djippe nidige tear twisken de donkere
eachsbrauwen, dy-t sa wûnderlike jong ôfstieken by it wite hier.
Hy hie him net forsjoen. Der stie, ien lang en twa breed, krekt as’r
sá fen in kuierke kaem troch de sted, jonge Andersen, hielendal fen
Amsterdam en bigoan, in bûs fol frjeonlikheden oer Falentijn syn
grize holle út to skodzjen en to fortellen, ho bliid as’r wol net wie,
om minhear Falentijn sa fleurich en wol werom to sjen.
Falentijn nikte flau-oandraeid, syn wirden wierne hjoed djûr, hy
stie Andersen like-min as útlânske wolle. En dochs hânnele hy al
jierren mei hjar.
„Scill’ wy mar ta de saek sels komme, Andersen?” damme ’r einliks
onwillich wei de stream fen wirden ôf, der de jongfeint him mei
forfeelde.
„De saek?!” frege dy binijd en seach him lyk oan, wylt ’r syn iene
wite jiffershantsje by ’t fewielen fesje ynstiek en mei ’t oare hwet
mei ’t swier gouden ket omtipele, der in onbidich great singenet en
segelstimpel oan bingele. Syn halsdoek, sa keakelbûnt as gjin
Ljouwter ea droech, siet yn in swierige strûp, de streken fen syn
broek wierne sa breed en syn kammisoal sa koart en o onfetsoen! hy
hie net iens in prûk op, mar in great bosk eigen hier, poeiere en wol,
hinge him sleau-wei oer ’e earen. Falentijn socht altyd by elts minske
de pit ûnder ’e skyl en dy doochde net by Willem Andersen. Ek syn
lange spitse fingers mocht ’r net lije, det wierne
jildforgriemershânnen.
„Jy bigripe wûnder bêst,” bigoan Falentijn stadich, „det ik der neat
fen leau, as scoene jy allinne oankomme to sounfreegjen. Der is de
postwein to djûr for en Andersen to bitûft. Ik ha net om ’e nocht in
sek sâlt mei jou heit opiten.”
Andersen hâldde him in amerijke stil en liet syn dryste eagen ris
troch de keamer gean, krekt as takseare ’r ’t húsrie. Alles bêst en
djûr, fen ’e frânske pendule op ’e skoarstienmantel ôf oan ’t thégûd
ta op de tafel, sulveren trekpot, hoarntsjepesleinene reauwkes. Yn ’e
hoeke in trijekantige glêzekast, noch optaest fol fen ’t âldermoaijste
en oan ’e mûrre, lykme allinne, in greate Jan fen Goijen. ’t Scoe
spanne, om dizze âld fûgel yn ’t net to lokjen. Nou, woe ’t iene net,
den ’t oare. Hy hie wol foar hjitter fjurren stien en him waermje
kind, sûnder him to barnen.
Onforskillich wei sloech hy de skonken oer inoar en biseach syn
greate ringen. Hy siet derfoar, krekt as scoe ’r de hiele joun net wer
foart.
„Nou den,” sei ’r einliks, „ho stiet it, kinn’ wy ek ris wer hânnelje?”
Falentijn seach stoef. „Der ’s ommers krekt jern nei jimmes
ûnderweis. In koffe mei neat oars as lading yn for keapman
Andersen.
De soan glimke fyntsjes. „En hjir is ’t jild,” sei ’r en helle de
fynlearen pong út ’e bûse en noch ien en noch ien.... fol
goudgounen en onsteurber wei smiet ’r se op ’e tafel. Falentijn diich
se út ’e strûp en lei ’t jild foarsichtich yn lange rigen. Der foel him op
dit stuit in stien fen ’t hert, sikersonk, hy tocht al, det hiele Andersen
wie oer ’e kop en syn jild, tûzenen nei gichem.
Krekt as lies dy slûchslimme jonge syn tinsen, tominsen hy gniisde
fyntsjes, wylt ’r kwanskwiis syn lytse bakkebaerdtsjes aeide.
„Dos nou binn’ de saken ôfhânnele?” frege Falentijn en gyng
oerein en twong Andersen dertroch, om ek oerein to gean.
„Né,” sei dy koart. „Hja bigjinne earst. Dy binn’ noch folle
wichtiger as de lading wolle.”
„Den yn elts gefal for jou,” sei Falentijn moi skerp. „Myn saken
binn’ biredt, as ’k levere, hwet ’k ûnthjitte en bitelle krige, hwet my
takaem.” En hjir mei dy jongfeint om to pantsje-roven op
wykmerkmiddei, sinnige him mâlle min. Hy woe thé ha en joun nei
de kegelbaen, om to sjen, ef de lange njuggen ek tûmmelje woe. Hy
woe gjin soargen mear ha, út noch yn net mear.
Andersen spile syn lêste, wichtige kaert út, der hy einliks de hiele
reis om makke hie, it doel, hwer hy al jierren syn sinnen op set hie.
Sa ’s ’t nou stie mei dy opgeande tiiden, koe hy him, as ’t slagge, yn
in jier mennich ryk hânnelje. „Scoene jy der ek op tsjin ha, as wy ris
hânnelen oer ’e spinnerij?” sei ’r stadich mei neidruk. „Wy hearden,
jy tochten om rintenierjen en ha wy den de earste keap erop? Op
alles?”
Der kaem de aep út de mouwe, tocht Falentijn en hy wie nou
namstomear op syn openst. Al wie hy ek in geseten man, in
dûbbeltsje wie him noch like dierber as in goune en krije koe min
alles yn ’e wrâld for jild, ek fen him, mar hy sloaide net mei de priis.
Der stie ’t op, der bleau ’t op, al foel den optlêst de hiele spinnerij
ek yn en seach min de blauwe loft troch de spanten. Mar de earste
keapman! jonge! jonge! in hael wie ’t. Fraech is freugde ommers!
Syn antlit waerde onforskillich en hy gyng in stap twa nei de doar.
„Is ’t oars net?” sei ’r. „Den kinn’ wy wol ris wer prate. It scoe jimm’
ek wol passe, hjir jimm’ eigen saken to hawwen. Mar ik kin der net
sa bêst ôfsjen. Jildoerwinnen is in ljeaf faem, dy forfeelt noait. En as
rintenier op ’e dead sitte to wachtsjen, liket my ek net sa bigearlik
ta.”
It foel Andersen danich ôf, det Falentijn net habbiger wie. Hy
miende, hy hie de hiele boel al, as hy mar lûd joech.... nou waerd’
hy einliks mar hwet ôfkonfoaid en det makke him namsto hjitter. „Ik
meij dochs wol freegje, set it ris op jild,” hifke ’r foarsichtich. „Jy
witte ommers ek wol, wy binn’ mei ús trijen fen jonges yn ’e hûs,
twa krije de saek fen ús thuses en jy ginne my dochs ek wol in
hoekje for in affearen? As jy jild freegje, den wisten wy tominsen
hwet.”
Efkes stried François Falentijn noch. Do woan ’t nije it fen ’t âlde.
Syn dream wie to moai.... de forlokkinge waerde him oermans.
„Nou den, ’t hûs, de spinnerij en ’e tekkenoanriederij en alles,
hwet yn dy spinnerij is for sechstich tûzen goune,” sei ’r ynienen
biredt, mar krekt, as ’t wie ’t, as stoar der in lytse ljeafde yn syn
hert.
„Tominsen net to min,” andere de jongfeint en seach spûnsk: „Der
kin gjin fetsoenlik minske in bod op dwaen.”
„Den moat in fetsoenlik minske it litte,” sei Falentijn stoef en gyng
him foar nei de útdoar. Andersen syn habbige eagen loerden ta alle
hernen yn, as ’r ek in skyntsje seach fen ’e moaije Bet Falentijn, der
syn frjeon Easgama wakker fen opdien hie. Mar Bet wie nearne to
bikennen.
De forseane thé smakke Falentijn net mear en omt Pronica der ’t
harkjen ta diich en him net rette, noch yn ’t iene, noch yn ’t oare,
joech ’r him yn skimerjoun ôf nei Jehannes ta, dy-t foar ’t iepen
finster siet to smoken, de brune, treastbringende hânnen efkes stil,
mei de skerpe eagen de stadige joundrift fen ’e wolkens folgjend oer
de stille sted, dy-t hjar as in warrich boarte bern nei jounfrede joech.
Hy hearde heite stap op ’e trap en stie al klear op ’e tsjustere
oerloop mei de blêker yn ’e hân—it frjeonlike antlit fol wolkom for
d’âld man, dy-t ’r heech sette.
„Hoechst der joun net mear út?” sei Falentijn. „Gien den mei om ’t
bolwirk. De doar fen ’t hinnehok moat ek noch op ’t slot. En derby....
ik ha mei dy to praten.”
Det klonk wichtich. Jehannes tochte al, scoe heit him ûnderstean
en woll’ him in wiif oanprate? Det smiet ’r ek ynienen wer fier fen
him, der stie heit fierst to heech for. Yn saken, as ’t sa nau hipte,
moasten se hjar eigen sin dwaen, heit bitroude wol, syn bern scoene
net yn ’t efterom siikje, hwet se op de foarstriette to kust en to keur
krije koene. Syn taktyk wie richtich. Diûke levere it biwys en bisibbe
as hja wierne oan alle eptige Ljouwter femyljes, koe ’t ek net oars,
as hja bleauwne wer yn hjar eigen stân, der se yn in innigheit fen
geslachten, de ieuwen troch, mei biwoartele wierne as soartige
beammen, dy-t mar yn somlike streken húsriem binne, der se hjar
tier fine yn krekt dy groun en hjar erf krije yn krekt dy sinne.
Hja kuieren stadich de striette út by ’t bolwirk op. De lêste
markeljue, in sikje oan ’t tou, sjaggelen sjongende wei nei hûs oer ’e
hiele weisbreedte, in pear jonges piûwden se nei. It wetter fen ’e
stedsgreft lei stil.... de joun striek de lêste fâlden gled. Yn ’e fierte
spilen se op in dwarsfluite, as ’t efkes stil wie, sette in alt in sang fen
wûndere minne yn, hiel âld en hiel bikend. Al de blydskip, al de
wémoed fen it libben lei deryn.... it ivige forlangst fen in
minskeherte, al syn lok, syn leed song ’r him yn út.
 Hja bleauwne in set stil stean en harken. Ho fielden se hjar sokke
jounen wer sa nei forboun oan hjar âlde sted! ho hâldde dy hjar
lokjend yn in net fen tichte mesken omfongen! En krekt as song nou
optheden dy alt boppe alles út eat, det ek yn hjar eigen herte
wjerklank foun, ja hjar eigen libbensliet! wie ’t det net?! Hwet dy âld
sted hjar jown hie, fen hjar forwachte en hwet hja fen hjar meitsje
scoe en ho-t einliks de kluten fen hjar sêfste ierde for hjar wêze
scoene, as hja to rêsten gyngen oan hjar âlde foetten, dy-t ieûwen
ôfstân trêdden.
„Heit hat swierrichheden,” sei Jehannes en yn syn eagen lei sa ’n
soarch en noed, det Falentijn waerde der suver oars fen. Der gyng
sa ’n hertewaermte fen him út, det dy rekke optslach it tearste, it
fielichste skûlherntsje yn oarmans moed. Der hy kaem, wie sinne—
as in hoekhâlder naem ’r ’t op tsjin dea en pine. Ja, as in sterke
jonge beam wie ’r, hwaens krún skutte en skaed oer ha scil for
tûzenen.
Lyts en bleek roan François Falentijn neist syn foarse soan. Hy sei
noch neat. En Jehannes earbiedige syn heite swijen, like goed as ’r it
syn wirden diich, dy-t der ornaris oanrôljen kamen as in stream fen
folsinnen, koart en woloertocht. Alle Falentijn’s wierne manljue fen ’t
wird, berne sprekkers, hwet se seine, wie goed, mar sá’s se it seine,
wie treflik. Det wie it stimpel noch fen hjar frânsk aerd, fen âlder op
âlder forerfd as in oantinken, hwer hjar widze stien hie. Net yn it lân
fen sompen en wetter, mar yn in sinnige tún fen it âlde Avignon,
hwer de wynstôk bloeit en de sjongende troubadours de finsters fen
hjar foarâlden foarbygyngen mei de luit ûnder de earm en in ivige
jeugd fen ljeafde en freugde yn ’t hert. Fen âld Hugenotebloed
wierne se.... hie net ien fen hjar foarsaten mei beverige hânnen yn ’t
âld bibeltsje oanteikene, det der dy freeslike nachts[5] trije fen hjar
sibben it libben jown hiene for hjar gelove en François Falentijn
biwarre it as in reliquie yn ’t geheime laedtsje efter de pylder fen syn
pultrum. En Aldejiersjoun, as de hiele femylje om syn tafel siet en hy
psalm 94 fen Mozes foarlies, ek in bywenner yn it lân fen
frjemdlingskip, den lei it âlde bibeltsje al foar him op ’e tafel, den
naem ’r mei in earbiedige earnst de goezzefearren pinne yn ’e
hânnen en teikene op de nije, ynlaske bledden de berten en stjerten
fen syn femylje op yn dit syn âld, hillich Boek. De lêste wie nou lytse
Pronica Mulier, de berte fen it earste bernsbern en Diûke, jong
memke, hie triennen yn ’e eagen hawn, do-t hy hjar tanikte, dy
joune. O hwet in wei hie hjar folk lâns moatten, eart se yn it kâlde
Noarden de lytse tinte foargoed opslaen en hjar nei wenjen sette
koene!
[5] Sint Bartholomëusnacht 24 Aug. 1572.

Sims spriek it âlde súdfrânske bloed dochs noch efkes, krekt as yn

âlde wyn de geur fen hjitte simmer ivich bliûwt, in donker each, in
seldsum libben aerd, in bihindich omskot fol bûgsumens en
„elegance”, ja selst it wûnderlyts foetsje, fyn fen ankel en heech fen
krop hie ’t raseigene fen ’t frjemde suderlânsk type. Al hie ek
treddelieuw syn skaden oer ’e wei fen hjar geslacht falle litten, al
boasken se ek wit ho faken mei in greate, bloune dochter fen ’t
Noarden, det scoe noait stjerre. As in sprankel súdlike sinne sparkele
it nou en den op yn ’e femylje en hâldde it oantinken libbener as ea
it spritsene wird. Derfen it levendige yn François Falentijn syn aerd,
sims it koarte, koel bileefde, as him eat net noaske, krekt as riisde
der ynienen in himelhege mûrre op twisken him en in oar, it
markante yn syn âld antlit as fen in âld markys yn ’t kleurd setyn mei
de wite prûk op, dy-t thús heart yn in salon, opsierd fen Watteau. Hy
bleau altyd minhear, al lade ’r sims ek sels de swiere pakken sajet
mei op ’e wein ef roan mei hwet hinnefoer it bolwirk lâns nei ’t tún
ta. Sont it skild fen lekkenwever en spinner oan ’t hûs bingele en
hjar bange siele hjir ta rêst kaem wie as yn in frijsted for ’t gelove en
hja nei saun jier it boargerrjucht ha mochten, kleauwen se al ringen
yn eare en oansjen. Der se kamen, koene se wer komme, hjar
ienfâld wie echt, it kringerige fen in parvenu, in nij-opkomling,
bilêstige hjar net, hjar pong siet yn ’e losse strûp en hja tochten
great oer in bulte dingen, hwer in hopen Ljouwters sims hiel
bikrompen oer foelen. Falentijn syn hânnel makke him rûmeagich—
hy wist, de wrâld bitsjutte noch hiel hwet oars as de Oldehoofster
klokslach en dy-t him ienris op de rûmte jown hat, ken de wierheit
en ’e seine fen in wide horizon.
It klokje fen poartsluten klipte. Hja koene noch krekt it hek fen ’t
bartsje oer ’e greft by ’t hinnehok op ’t slot draeije en roanen nou ’t
koartste paed werom. Hindrik, de poartwachter, swaeide mei de
greate lantearne op ’t bolwirk hinne en wer, krekt as woe ’r se
warskôgje en djip gyng d’âld mûts fen ’e holle. Jehannes makke in
praetsje, François Falentijn nikte allinnich en gyng stadlich troch. De
foroaring der dingen bisette him ynienen as in nachtmerje it boarst.
Ho faken hie ’r wol net winske, rintenierje to kinnen en nou ’t de
kâns foar him lei as in iepene, moaije kaert, doarst ’r it spil net út to
spyljen, krekt as eange him de ein fen ’e dingen.
„Jehannes,” sei ’r ynienen, „ried dû my, hwet ’s ’t bêste. Ik wird
der staf fen. ’k Wol ’t net allinne mear witte.”
De wirden floeiden him nou ta en yn in omsjoch wist Jehannes,
ho-t de saken stiene, heite langst nei frij, nei rêst en den ek wer de
onwil fen dy sterke geest, om de saken, hwer syn hiele libben him
op concentreare hie as alle paden yn in stjerrebosk op ’e stjerre yn ’t
foarmidden, as tûzen strielen op ien spectrum—út hânnen to jaen en
neat mear to wêzen as Falentijn, sljuchtwei Falentijn, hwent bysitter!
och hy bysittere ommers net mear, fleach him ek ynienen oan. Hy
prate him waerm, wiske mei de fine batisten bûsdoek it swit fen ’e
foarholle, lei it mei de hânnen út, dy-t wyt en jong liken yn
skimerjoun.
François Falentijn bleau stean—útpraet wie’r. Yn ’e stille striette
libbe gjin lûd mear. Ek de beammen wierne stil. Yn ’t tsjuster rekten
se de brede, keale krunen út nei de blauwe Febrewarisloft, fol
fonkeljende stjerren.
Jehannes hie net om ’e nocht stil nei heit harke, sûnder him yn ’e
reden to fallen. As in skerp byld naem ’r yn him op, hwet ’r nou yn
syn heite hert omgyng—it lichem hage rêst, de geest woe ’r noch
net fen witte. Dy scoe him jeije, det ’r der by omfoel as in âld
mounle by felle wyn, dy-t himsels yn deabrân jaget. En der hie ’r him
to ljeaf ta.
 Heit kin der him oer bisliepe, ’t is gjin moatten,” sei ’r bidaerd wei
en syn wirden rûzen as in koelte oer ’t hjittochte brein fen ’e âld
man. „Wie ik yn heite plak, ’k scoe myn genot derfen nimme, eart it
to let is.”
„Wird ’k minder?” frege Falentijn lyts-moedich.
Do lake Jehannes ynienen syn hearlike, jonge laeits.
„Heit is nou yn ’t saun en fyftichst,” sei ’r. „Guont bigjinne den
noch in nij affearen, oaren trouwe en meitsje noch tûzen plannen en
sizze, ús libben bigjint noch.... En heit praet sá.... Doch as Easgama
Dy is 71 en keapet my noch in nij hûs en set noch jonge
fruchtbeammen yn ’t tún. Hwa-t dy apels ite scil? Hy fensels.”
„Ja dy,” sei Falentijn hwette smeulsk. „Det’s sa ’n âld stânfries, kin
stikken noch dea. Dy wirdt wol hûndert. En as dy koer ris útslachte
wirdt, der sit hunnich. In bitûften âld skierkert is’t, ien, dy-t al syn
libbensdagen twa riemmen út ien ein snije kind hat.”
Stadichoan wierne se op hûs yngien en eart se it murken, stiene
se yn ’t peikeammerke by Falentijn’s, hwer de lampe nou al op wie
en ’e blinen ticht en ’e kofje prottele yn ’e greate tinnene kanne.
„’t Is dochs to let to kegeljen,” sei Falentijn en seach nei de klok.
„Jow my mar in brogge, mem, twiebak derop en stolkse tsiis en
kofje mei in bult reamme.”
„En dû, jonge?” sei mem tsjin Jehannes.
„Hwet mem jowt, is altyd goed,” sei dy en yn syn eagen lake de
skalk. Hy tochte om in pak bruijen, det ’r ek ris hawn hie fen mem
mei de jellenstok. En memme moaije hânnen sloegen ta, as ’t wêze
moast.
Bet kaem thús, min hearde it risseljen fen hjar siden rôk yn ’t
foarhús en efkes letter siet se mei oan, soun, jong fanke fen
sauntsjin jier, de glâns fen jeugd op it hier, sa swart as ebbenhout en
de greate, fewielige eagen fen François Falentijn bloeiden as
blommen yn ’t blank fen hjar antlit, hiel heimich en moai. As ’r
Jehannes en Bet beide wer om him hinne hie en hja praettene as
alken, den gyng ’t him wûnder nei ’t sin, fielde ’r him as heit seine
boppe tûzenen. Mei al syn saken, syn affysjes bleau ’r in man for syn
húsgesin, der hy al syn lok en syn swierrichheden as yn in timpel
bimûrre.
Allinne foart hie ’r ek gjin sin oan.... hwer hy gyng, Pronica moast
mei en yn Augustus kaem de reiskoets foar de doar, waerd’ de
swiere, mei kouwehûd oertritsene en mei izer bisleine komfer
opladen en de griene reissek en de angelstokken en rieden se nei
Langwar ta útfenhûs, nei Pronica hjar folkes. Moarnsier stiek ’r den ’t
fjild yn to fiskjen mei Jehannes en André en kamen se lang om let
wer thús, de honger yn ’e hals en brúnforbarnd fen ’e kostlike sinne.
En winters, setten de Langwarsters de stap derûnder en kamen to
hjarres, wiken útfenhûs. De jongefammen, om it borduren to learen
en ’t kantstopjen en de âlderein socht syn fordiwedaezje yn ’e kegel-
ef ’e kolfbaen en ’e fortoaning fen in moaije frânske klucht ef oare
jounpret, hwer it sims hwet al to frânsk frank-en-frij-út sei waerde
en ’t for ’t jongfolk dos gjin trewis wie. En Falentijn, yn mimer wei,
makke it foarútsjen op dy moaije simmer, der op dy stille wetters,
nou al wer bliid. En hy makke al plannen, ast ris ta rintenierjen
kaem, scoe ’r hinnegean en litte in foech forblyfke sette by de
Langwarder Wielen en bliûwe der nachts, as ’t ris skoan bite woe.—
„Hwet skilt dy, Bet?” pleage Jehannes en seach ris mei niget nei
syn lyts sisterke, noch o sa jong yn hjar brúnsidene, wiidútsteande
staesjejurk, fjouwerkantich útsnien, det min it biloop fen it wite
halske nei de schouderkes sjen koe, heal en heal wei ûnder hwet
wytsidene kant. It blanke fel skimere ’r troch en hiel bretael in
swartbrún deaplakje, djip yn ’e nekke. As bleek paerlemoer slingere
him ien inkeld stringkje pearels om de mûtele bocht fen hjar hals.
Bet seach prot.... hja hie hjar moed net. In minne middei west
hjoed. Dy Doedt Ripperda mei hjar ynfieren gesnjit! Doarst hjar to
ûnderstean en sette mei hjar moaijere jurk en hjar greater bosk hier
en o! hwet wie ’t hird, om ’t bikenne to moatten! hjar kreazens fen
antlit! hjar, Elisabeth Angelique Falentijn yn ’t skaed! Foart ’t earst
ûndergyng se de bittere tobekset fen net nûmmer ien wêze to
kinnen! fielde it, dy der waerd’ biwûndere! mear as hja! En Doedt
wie mear! ried yn in karosse mei in kroantsje, wie bisibbe oan ’e adel
fen hiele Fryslân en al wie heit ek fornaem.... hy wie lekkenwever en
bleau ’t, in graedtsje minder yn tel as selst de earmste jonker!
Bet stume stil en skoude de biten fen ’e brogge onwillich wei troch
’t kielsgat en diich mar krekt, ef hearde se net iens, hwet Jehannes
sei. Heit en mem hiene it wakkere drok earst oer ’e patriotten, do
oer Andersen.... smeulsk loek se oan ’e mûlshoeken, hwerom moast
der wer safolle tiid oer hinnegean, licht wol in jier twa, eart dy freger
en bieder it roaije scoene? Foarsichtich is goed, mar ’t izer is mar
ienkear hjit, gnap man, dy-t it den wit to smeijen!
„Hast altomets in min sin? Hearst net, hwet Jehannes seit?” frege
mem ynienen moi lûd-wei.
Mei in hoart hie Bet hjar tinzen wer yn ’e macht—’t antlit effene
him ta onforskilligens. „Woest witte fen ’e bisite? Nou, det wie net
folle bisûnders. Mar min hat net oars.”
„Dû hearst der nou ienkear by,” bisêftige mem. „Wy ljue, ha ús
frjeonen net mear for ’t kiezen. Jehannes, det wistû ek wol en jonge
fammen binn’ hjir net sa planteit. Bet heart nou ta de alderearsten.
Binaud, det der allegear jonges binne by de Muliers, de Beuckers en
’e Holdinga’s en hielendal gjin fammebern.
„Ryklef sei, Doedt is by Ripperda’s,” kaem Jehannes yn ’t sin en
do-t hy dy namme útspriek, wie ’t krekt, as waerde der ek in
wûndere forwachting op ’t selde stuit yn syn herte berne, krekt as
scoe hiele Ljouwert nou oars wirde!
„Ja dy....” en Bet waerde libben. „Tink dû mar net mear, det se dij
noch sjocht, jongkje, omtst mei hjar boarte hast en mei Wobbe. Dy
hinget de frânske „dame” út. En in wyske! En klean! Dy set ús
allegearre yn ’t skaed! De hiele aerdichheit is der by my al ôf for
Snein.”
„Nou, nou,” bisêftige Falentijn. „Litst dy oer staek sette troch ’t
earste ’t bêste útfenhûzerke? Snein is ’t wer praten. ’t Hat syn
útfallen, sei de ruter, hjoed in niet en moarn de hûnderttûzen. Hja
hat dochs wol in fetsoenlik kleed, net mem?” Krekt as seach heit hjar
der al stean yn al dy pracht by mefrou de Witt yn in âld slûk
kemelshierren pakje fen memmes.
 „Dû wist, ho ’k sels gesteld bin op soks,” sei mem en makke hjar
breed yn ’e briedstoel. „’t Fanke kin krije, hwet hjar haget, mar noait
goed is ’t mei jimm’. De hiele joun sitst al to stúmjen.”
„Bist me dochs net siik?!” en Jehannes hie se al by de pols.
Hja sloech kwânskwiis fen hjar ôf en do bigoanen dy beide bern
der mei-inoar to oangean en to maljeijen, det hearren en sjen
forgyng yen derby.
„Kom, laeitsje ris,” sei Jehannes en hâldde hjar beide lytse
hantsjes yn ’e knipe fen syn iene geweldige brune. Hy hie se nou yn
in hoeke fen ’e keamer by ’t bedsket, der se as bern ek al jerne
boartsje mochten.
„Lit my los,” lustere se, warch lake fen ’t regjerjen, „’k sil dy hwet
fortelle,” en as lyts broerke en sisterke mûskoppen se mei-inoar yn ’t
hoekje. „Doedt diich dy de greate eare oan, om nei dy to freegjen.”
„Ea rin,” sei hy en fielde, hy waerd sa read as in skoaljonge.
„Doch wier,” andere hja.
„Hwet sei se,” pinfiske hy nou hiel sunich en bûgde him, great en
foars as ’r wie, hielendal foaroer. Bet gekjage graech, mar ’e earnst
fen ’e dingen ûnthillige hja net, det wist hy wol.
„As Wobbe en dû noch frjeonen wierne,” sei se.
„En do....” tante hy.
”Ja, sei ik, fensels altyd Tongersdeijounes. En do lake se hwette
gnyskjend. Pas mar op, hja hat mûzetoskjes. En do sei se: ’t scil my
al ris nij dwaen, hwa-t de kat noch ris jaget yn dy frjeonskip fen
David en Jonathan, ’t Is me in ding.... Ik woe wol, det se ûren fier
wie,” suchte de lytse oprjuchte Bet en forklanke sa hjar inerlikste ik,
det him forwarde tsjin de oermacht fen dizze nijynkomling.
„Dû bist in raer fanke,” pleage ’r hjar en do ynienen tige earnstig
en sêft: „lytse sister.... dû bist net bistand tsjin sokken. In man moat
komme, dy kriget se mak. Sokken wolle bihearske wirde troch
machtigen.”
„Ik hâld net fan slaven,” sei lytse Bet.
„Fen whet?”
 „Fen slaven,” skreauwde Bet ynienen lûd. François Falentijn stiek
de holle op, hy eage troch de wolken reek nei de bern.
„Net sa oangean. ’t Giet tsjin ’e nacht,” moanne hy glimkjend, wylt
’r soarchfâldich de pipe mei de hazzesprong útpluze en yn ’e stander
sette.
De klok sloech tsjien, de rottelwacht gyng om. Jehannes joech him
ôf nei hûs, iensum, lyts minske yn ’e stille strietten, hwer de greate
heechtoppe huzen weidodden yn skaden. De wacht rottele nou noch
fier ôf, de heimsinnigheden fen ’e âlde sted bigoanen wekker to
wirden en yn hoeken en hernen om to spûkjen as in stik stoarje,
ienris like goed wirklikkeit as ’e foetprint fen ’e nou libjende minske.
En Jehannes Falentijn tochte al wer om lytse Doedt Ripperda.
As in jonge roas, dy-t yn nachtedau stie yn dizze syn âlde sted....
 IV.

Yn ’t Súd-Westen groeide in swarte wolken, djip ûnder de sinne

groeide ’r, yn ’e lijte fen ’e wyn, dy-t hinne en wer gyng fen ’t
Westen nei ’t Noard-Westen, as in sterke, dy-t klinge en delte mint.
De gouden bledden fen ’e beammen makken sims noch sêfte
wynmesyk, de tokken hâldden se noch oan sterke simmersnaren.
Mar yn ’e foarnacht, as de wûndre froastman krêkjend oer ’e ierde
gyng, den rekten se dochs in bytsje fen âlderdom en in inkelden ien
hie al in brek, mar hwa hearde dy iene wanklank ûnder al dy
tûzenen, suver stimd noch fen simmerwaermte en groei fen lange
ljochte dagen. En hja waeiden eroer as gouden mearkebledden oan
reuzebeammen, dy-t allinne stiene yn wâlden, hwer bernefoetten
komme kinne.
De wolken yn ’t Súd-Westen groeide. De sinne, waerm en read fen
Septimberwille, sonk al tichter nei hjar ta, as hie in frjemde seilstien
syn tûzen krêften útstjûrd ta in forlokkinge, om hwet goed en hearlik
wie en heech, yn in hel fen tinende swarte nachten to bigraven....
De wolken yn ’t Súd-Westen groeide—stie al boppe fiere
beammen.... âld en strang. Under by hjar stammen wenne it tsjuster
en de freez, hwet der joun komme scoe, prike hjar al ta de lytste,
fynste tokjes as ûnwaersrûzjen út. Mar derboppe yn hjar krunen, der
lake de ljachte joun noch, helder en jong, lake in gouden laeits, lake
mei ljachte fonken en kleurigheit en syn waerme sinnehânnen
aeiden de griene bledden, dy-t nou ynienen wer stil hingen, as gyng
der hjarren eats greats foarby, lok ef leed. Der wipten noch
fûgeltsjes yn ’e tokken om, blausyskes en skelfinken, mar de sang
fen ’e klyster en it koeren fen ’e houtdouwen wie stoarn. Hja
dreauwne mei de lichte simmertwirren foart en skerpen nou hjar
snebben op hwa wit ho fiere rotsen, hwer de waermte as weagen
oer ’e huverige ierde sloech en ’t droege stôf op hege palmen lei.
De wolken yn ’t Súd-Westen groeide.... rikte bigearlik nei de
felreade sinne mei swarte, wrede hânnen, wiet fen kâlde buien.
Sjoch him rikken, de geweldige, mei syn sterke hânnen! As
fangearms binn’ se, bilust op ’e hearlikheit fen it ûnbidoarne, reine
each, hwer se optslach hjar skaden oerhinne smite scille, det de
gouden glâns der út weitriennet as kostlike oalje en noch skoften op
’e weagen fen ’e loft omkralet.
Der ynienen....! O! is dit noch diselde dei fen nys ansens? Feal
wirdt de moaije ierde, de fûgels gien’ stil sitten en sette huvrich de
fearkes op, de bijen fluchte by de letbloeijende roazen wei en krûpe
slûch yn ’e hoale, de ierde is ongedien ûnder hjar tichte
Septimberpracht. O hja fielt de foarpine al fen ’e dead, syn giftige
pripnuddel yn ’t bloeijende fleis, waerm fen hjit, fel libben! En dit! dit
is syn ôfskading syn wrede foarloper! En hja stelt hjar to war,
makket hjar sterk for in lêste wrede woarstling, as ’t om dea giet.
Der is de swarte wolken.... As efter de foarhang fen in stille,
ûnthillige timpel lit hja de sinne deabliede efter hjar ûntrochgrounber
swart en it poarpren bloed dript lange smertepaden de blauwe loft
lâns. Dy birint, al mear en mear, ticht mei dounsige wolkjes. Hja
komme opsetten fen alle kanten, stil en sterk en wrotte en dwale en
kringe yn inoar om as Febrewarisskossen op in blauwe mar, as de
iere maitiid bigjint to sykheljen. De sinne is wei, de lêste bloedreade
drip forwettert yn loftskûm.
Nou komt der in sûzjen oan út de fierte, krekt as fiere wetters
bliid-wei op ien greate, smelle slûs tarinnen komme, in foarsmaek
fen séfrijdom op hjar wrede weagetongen. Hwer ’s nou de frede fen
tomiddei bleauwn? Kâld en skrousk krimpt de wyn, Súd, ja djip Súd
wirdt ’r, der slûpt ’r hinne, der is ’r dochs húsriem.
Mei ien brede earmswaei tynt de swarte wolken nou ta stjelpige
rein, ta stoarm, ta hjerst!
Sjoch de âlde sted, ho-t hja teistere wirdt yn ’e stryd fen ’e
jiergetiiden! Hjar âlde huzen sidderje, hjar âlde beammen alje en
kreunje oan ’e forlittene greften. Al it leed fen ieuwen libbet wer,
wirdt wer great, dwaelt yn wylde jachten de deadske strietten lâns,
hwer de goudene bledden yn deastryd lizze to krimpen en to
skronfeljen, spûket yn ’e stille hernen om, tôget eineleaze wegen syn
selde bitter lot, syn syktme, forlies, forlangst, syn nea ûntfinzen
ljeafde, syn nea forgetten haet. En boppe alles út gûlt de stoarm,
gûlt mei lange úthalen!
Der ’s drift oan ’e loft, drift en geweld, as hastige ruterbinden jeije
de swiere reinwolkens de moanne foarby, dy-t heech en koel glimket
yn hjar earste skynwêzen. En de rein klettert. Wol ’r de toastige
ierde nou ris yn ien nacht sêdzje....?
En dy drinkt nou! dy drinkt! O sillige moaije dagen, joechst hjar
waermte en stiltme en sinneskyn, mar nou ’t de rein komt, de
libbensdrank, forjit hja jimm’, forjit! en drinkt, det it klokket der oer.
Scil hja hjar net sterk meitsje meije for dy nije simmer, dy
kommende, hwer hja de heimnis al fen sjoen hat yn ’t nije sprútsel,
djip ûnder ’t hjerstbled fen d’âld beam.
Sa waerd ûnforhoeds dit jier, wylt de stoarm op ’e hoarn blies en
in wylde stoet fen reinwolkens foar him útjage as bút-biluste
hounen, de hjerst berne. De dilder, de stadige trêdder nei ’t iensume
winterhûs.
En de Sneintomoarns hingen de reingazen noch oer de huzen en
skynde de sinne sa flau, krekt as boarre hjar ljocht troch biroan
feletten glês, fen gjin brânflammen yn tûzen tuten lottre. Sims wie ’t
nou efkes stil, den knikkere de rein en heil wer op ’e pannen en rôlle
yn ’t lead fen ’e goatten en hearde min it swiere neirûzjen yn ’e
bolwirksbeammen. As in girle fen skutte gyngen se om ’e sted en
rikten inoar de moskbigroeide tokken, frjeonehânnen, dy-t ien wyt
foar eagen ha.
In boatsje wie losrekke en dreau nou heal oerside yn ’e stedsgreft
om—bleau einliks yn dea wetter lizzen. In âld roek gyng der op
sitten to loeren, deastil, reinkralen op ’e gledde fear. Boppe him
raesden in stikmennich wylde goezzen. Ho hjerstich en onwarich
klonk hjar skreau oer it forlittene lân! Der hinge ek in tinne reinmist,
krekt as barde der optheden hwet heimsinnigs yn ’e natuer, hwer
gjin eagen oer gean mochten. ’t Wie noch stil op ’e dyk, de wiete
slinger bochte iensum troch de griene lânsdouwe, dy stille Sneine
fen Hjerstmoanne 1795. De neigalm fen ’e stoarm wie der noch wol,
mar ’t fallen fen ’e rein waerd’ sêfter en ’r wie in memmige seine yn
’t delkommen fen ’e drippen op it toarre gêrs en de earmskearde
stoppel, dy-t der foarlei as in âld skierkert, hwaem ynhalige bern de
lêste oartsen ôfpangele ha.
De frucht wie binnedoar, namsto swietter de tins oan ’e wissichheit
fen bisit, as de stoarmrover om ’e skûrre strúnt en neat fynt as it tek
fen ’e greate skûrre, hwer hy yn om haffelt as in bytlik hynsder, geef
fen tosk.
Yn ’e fierte klonk in swiere stap op ’e wiete wei. Stadich gyng ’t....
it waerde net iens in wanklank yn ’e moarnsfrede. De ruter hearde
ek sa krekt by it hiele gea, dizze moarne—mei syn âld tabbert oan
en syn bienbitich antlit ûnder ’e sutrige hoed, suver as wie hy de
hjerst sels, de âlde stoarmer, dy-t mei ’t greate, sterke libben fen
nature selst in wraksel oandoar. De wyn waeide yn syn mantel, dy-t
útstie as in seil—de rein dripte fen syn âld hoed, hy mirk it net iens,
ried yn stúdzje wei foart, mei de sêfte, maklike soeijing fen in
bikwaem âld rutersman op ’e willige hynsterêch, der in skurf seal op
lei, det him ek gjin ien forginne scoe. It appelich hier fen ’e skimmel
wie wyt fen âlderdom, syn sealrêgige rêch glimde fen rein. Oan ’e
fiterlokken fen syn meagere skonken hinge de blabze en hy liet
likegoed as syn hear de kop mismoedich hingje.
In nije bui jage ynienen oer ’t fjild, de âld man kroep tichter yn
syn mantel en stjûrde nei de lijte fen ’t struwel ta. Foartdaedlik by
him roan in moai jong foshynsder yn ’t lân, hy wrinske tsjin syn âlde
kammeraet en kaem skean oer ’t lân wei oandrafkjen, de stirt as in
waeijer en ’e nekke kroes. Foar de wringe bleau ’r stean. Dy wie
gleonwyt opfarwe, suver gril stiek it ôf tsjin ’t grien fen ’e ûnderwal.
Mei ’t gesicht op dy wite wringe wachte ’r, det de rein hwet lichte en
do ried ’r op in fiskjagersdrafke op Ljouwert ta. Nimmen seach him,
reisber folk wie der noch net warber op de hearrewei nei Grins, de
sted hie de eagen ek noch ticht, al wie yn ’e omkrite de dei oars al
wer ûren âld.
Foar in sutrige stâl yn in sydstriette liet ’r him mei de stive swaei
fen in âld man fen ’t hynsder falle, diich ’n doar op en gyng yn ’e
hûs. It hynsder roan him nei as in houn en socht syn waerme stâl,
hwer ’t roek fen hjouwer en oare bigearlike dingen. In man slûpte
him efternei en makke de gaspen fen ’t seal los en wreau him de
wiettens fen ’e lea, hiel foarsichtich en soarchlik. Do gyng hy yn ’e
hûs en dronk in kûmfol waerme kofje by de fammen en diich in steil
wird oer ’e reboelje fen forline wike. Hiene guont soldaten net
wegere, om Oranje ôf to swarren en de eed fen trou ôf to lizzen oan
’t nije regear! Hja stiene derfoar en by tsjienen hiene se de boeijens
oankrige en wierne yn ’t Blokhús set op wetter en brea. En hjir
waerde syn lûd sa sêft, det de fammen forstiene him kwalik: jonker
Ryklef en in pear oare stânfriezen forpoften it ek. Sa ’n smet scoe
der net op syn sabel komme, hie ’r lûd roppen en him foar de eagen
fen al syn ruterfolk dwerstroch britsen en der delsmiten. Det hie me
in opskûr jown! Hiel Ljouwert wie der fol fen.... hja hiene der al in
sang op, dy forkoft Schreuder yn ’e Wide Steech, moarnsier, en
betiid troch ’t kelderfinster for in dûbbelstûr. It wie in bihyplike
nearringe, hwent nimmen mocht op eigen manne boete eat printsje
litte, de hege frânske hearen moasten der earst yn omgnúvd ha, as
der wol neat yn stie, det it nij regear skea dwaen koe.
De fammen lieten de brij der by oersiere en ’t fjûr der hast by
útgean, ho harken se mei saun pear earen! ho forwinsken se dy
Frânsken, dy-t nou for mastersfeint opspylje doarsten!
En Minne Pjirkes stoppe de piip yetteris út ’e âld pûdde, bêste
Jouwster hearebaei, det einliks yn minheare syn pultrum thúshearde.
Mar Sneins, den libben minheare en hy yn mienskip fen goederen,
fielde ’r altyd en minheare.... och, dy kniep wolris in each ticht.
Toeback wie sa pipende djûr en ho scoe in earm man as hy oars de
fonken fen ’e fjûrstien yn ’e tondelpot slaen en it geniet hawwe
kinne fen de geur fen ’t earste triedtsje, yn brân set en yn reek
weikrinkele....
 En hy diich halen oan ’e piip, det de fonken stouden der nei.
Willemke, de kokenfaem, snúfde de geur op as lodderein en hâldde
in swevelstok oan ’e gleonte fen syn piip en sette ’r it fjûr mei oan
ûnder ’e hege skoarstien. Hja mocht der hiel wol oer, as Minne ris
efkes by de skerm siet to smoken en as Ael der den mar út wie, scoe
min den hast net tinke kinne, det se sa yn hjar eigen hûs sieten as
man en wiif? Der scoe ’t ek wol op yngean.... as minheare der ris ôf
kaem to reitsjen. Net, det se der nou sa ’n forlangst nei hie, mar in
minske hat altyd in útsjend each en der stie by hjar as eindoel altyd
al wer oan Minne Pjirkes mei syn eptich livrei, it gouden kraechje op
’e jas en ’t hoedtsje mei ’t blau roaske, der syn goedlik antlit ûnder
weilake as in dei moaiwaer.
De piip rekke útsmookt, hy pluze noch gau in boltsje op, striek do
mei in effen gesicht ’t kammisoal gled oer ’t rinteniersbûkje en
waerde op ’t selde stuit wer de eptige hearsfeint fen ’e Ripperda’s,
sa ’s de bern him koene, as hy yn folle staesje neist de koetsier siet,
sa onforweeglik as in stik stien, al raesden de jonges ek wit whet.
Allinne de lange swipe, dy libbe altyd noch, det fielden se somwilen
oan ’e striemmen op ’e kuten.
Mei de learzens fen ’e jonker yn ’e hân en ’e mantel fan minheare
oer ’e earm, gyng ’r nei foaren en bleau earbidich stean, do-t
minheare der oan kaem, út ’t tún wei, it sulveren mes en in pear
moaije roazeknoppen yn ’e hân. De reindrippen rôllen ’r ôf en foelen
him op ’e hierrige hânnen. Great en breed wierne se, min seach it,
der siet klam yn. Hwet se namen, scoene se hâlde, wea! as se ’r hjar
nei setten, om immen hwet to ûntskûrren! Mar nou aeiden se de
sêft-reade roazen en droegen se hoeden yn ’e hûs, út wiette en wyn
wei yn ’e skutte fen smoute mûrren foar in finster, hwer de sinne
nou en den ta ’n yn glimke as in blier frouljuesantlit....
Der stie in fanke foar, bloun en bleek as hy, út ien laech, det seach
min optslach, al wie ’t hjir allegear frouljueseftiger, fynder en hie de
strange útkyk fen ’e manljueseagen him hjir formoaijke yn it sêftere,
jonge fen in fanke fen sechtsjin jier. ’t Sizzen gyng fen ’e Ripperda’s,
moai slach fen folk wie ’t, elts yn syn soarte, bloun ef brún en Doedt
mei hjar elfkeëftich, tear omskot, it lange, bloune golvige hier, de