Instant TestBank Access, One Click Away – Begin at testbankfan.

com

Systems Analysis and Design An Object Oriented

Approach with UML 5th Edition Dennis Test Bank

https://testbankfan.com/product/systems-analysis-and-design-
an-object-oriented-approach-with-uml-5th-edition-dennis-
test-bank/

OR CLICK BUTTON

DOWLOAD NOW

Get Instant TestBank Download – Browse at https://testbankfan.com

 Recommended digital products (PDF, EPUB, MOBI) that
you can download immediately if you are interested.

Systems Analysis and Design An Object Oriented Approach

with UML 5th Edition Dennis Solutions Manual

https://testbankfan.com/product/systems-analysis-and-design-an-object-
oriented-approach-with-uml-5th-edition-dennis-solutions-manual/

testbankfan.com

Systems Analysis and Design 6th Edition Dennis Test Bank

https://testbankfan.com/product/systems-analysis-and-design-6th-
edition-dennis-test-bank/

testbankfan.com

Systems Analysis and Design 6th Edition Dennis Solutions

Manual

https://testbankfan.com/product/systems-analysis-and-design-6th-
edition-dennis-solutions-manual/

testbankfan.com

South-Western Federal Taxation 2016 Individual Income

Taxes 39th Edition Hoffman Solutions Manual

https://testbankfan.com/product/south-western-federal-
taxation-2016-individual-income-taxes-39th-edition-hoffman-solutions-
manual/
testbankfan.com
Managing Organizational Behaviour in Canada 2nd Edition
Sniderman Solutions Manual

https://testbankfan.com/product/managing-organizational-behaviour-in-
canada-2nd-edition-sniderman-solutions-manual/

testbankfan.com

Fundamentals Of Health Care Administration 1st Edition

Safian Test Bank

https://testbankfan.com/product/fundamentals-of-health-care-
administration-1st-edition-safian-test-bank/

testbankfan.com

Income Tax Fundamentals 2018 36th Edition Whittenburg Test

Bank

https://testbankfan.com/product/income-tax-fundamentals-2018-36th-
edition-whittenburg-test-bank/

testbankfan.com

New Perspectives Microsoft Office 365 and PowerPoint 2016

Comprehensive 1st Edition Pinard Solutions Manual

https://testbankfan.com/product/new-perspectives-microsoft-
office-365-and-powerpoint-2016-comprehensive-1st-edition-pinard-
solutions-manual/
testbankfan.com

Fundamental Concepts and Skills for Nursing 4th Edition

deWit Test Bank

https://testbankfan.com/product/fundamental-concepts-and-skills-for-
nursing-4th-edition-dewit-test-bank/

testbankfan.com
Quantitative Human Physiology 2nd Edition Feher Solutions
Manual

https://testbankfan.com/product/quantitative-human-physiology-2nd-
edition-feher-solutions-manual/

testbankfan.com
 Chapter 6: Behavioral Modeling

Multiple Choices

1. 1. The external behavior of a system is described by _____.

a. a. functional models
b. b. structural models
c. c. behavioral models
d. d. interaction diagrams
e. e. statechart diagrams

Ans: a

a. 2. An analyst depicts the static view of an information system with _____.

b. a. use-case models
c. b. structural models
d. c. behavioral models
e. d. interaction diagrams
f. e. statechart diagrams

Ans: b

a. 3. The two types of interaction diagrams are ______________ diagrams.

b. a. use-case and sequence
c. b. class and sequence
d. c. sequence and communication
e. d. object and communication
f. e. statechart and object

Ans: c

a. 4. The modeling focus of the interaction diagram is at the _____ level while the
modeling focus on the class diagram is at the _____ level.
b. a. class, object
c. b. interaction, class
d. c. class, interaction
e. d. object, class
f. e. high, low

Ans: d
a. 5. A(n) _____ is an instantiation of a class.
b. a. attribute
c. b. behavior
d. c. operation
e. d. message
f. e. object

Ans: e

a. 6. A(n) _____ describes information about an object.

b. a. attribute
c. b. behavior
d. c. operation
e. d. message
f. e. instance

Ans: a

a. 7. _____ are information that is sent to objects to tell it to execute one of its
behaviors.
b. a. attributes
c. b. operations
d. c. messages
e. d. instances
f. e. use-cases

Ans: c

a. 8. Analysts use _____ to show the objects that participate in a use case and the
messages that pass between the objects over time for one particular use case.
b. a. structural models
c. b. sequence diagrams
d. c. collaboration diagram
e. d. class diagrams
f. e. behavioral state machines

Ans: b
a. 9. When arranging actors and objects on a sequence diagram, it is nice to list them
_____.
b. a. in alphabetical order down the side of the diagram
c. b. in alphabetical order across the top of the diagram
d. c. in order in which they participate in the sequence down the side of the
diagram
e. d. in order in which they participate in the sequence across the top of the
diagram
f. e. actors and objects are not both shown on a sequence diagram

Ans: d

a. 10. Which of the following objects would be most likely to be destroyed at some
point in time in a sequence diagram?
b. a. customer
c. b. order
d. c. order item
e. d. invoice
f. e. shopping cart

Ans: e

a. 11. A systems analyst draws a lifeline with an X at the end. This lifeline represents
_____.
b. a. a message that cannot be delivered
c. b. an object that is destroyed at a point in time
d. c. a message that is delivered at that point in time
e. d. an object that is complete at that point in time
f. e. an object that arrives at its final destination

Ans: b

a. 12. The focus in a sequence diagram is on __________________

b. a. How actors interact with objects to realize a given use case
c. b. Messages sent by actors to other objects
d. c. when an object is being created
e. d. when messages are being destroyed
f. e. time ordering of messages being passed between objects

Ans: e
a. 13. On a sequence diagram, an object name of Students:List would indicate that
_____.
b. a. Students is an instance of the List class that contains individual student
objects
c. b. List is an instance of the Students class
d. c. List is a method of the Students class
e. d. the Students and Lists objects are combined for that step in the sequence
diagram
f. e. a message is being passed from the Students class to the List class

Ans: a

a. 14. The order of messages on a sequence diagram goes from ____ to _____.
b. a. right to left
c. b. bottom to top
d. c. left to right
e. d. top to bottom
f. e. left to right, top to bottom

Ans: d

a. 15. When an object sends a message to itself in a sequence diagram, that is referred to
as _____.
b. a. recursive-messaging
c. b. self-messaging
d. c. self-delegation
e. d. recursive-delegation
f. e. none of these

Ans: c

a. 16. The first step in building a sequence diagram is to _____.

b. a. set the context
c. b. identify which objects will participate
d. c. set the lifeline for each object
e. d. add the focus of control to each object’s lifeline
f. e. validate the sequence diagram
 Ans: a

a. 17. In a communication diagram, a(n) _____ between actors and objects is shown
with an undirected line.
b. a. procedure calls
c. b. data flow
d. c. association
e. d. message
f. e. relationship

Ans: c

a. 18. The acronym CRUD stands for _____.

b. a. create, read, update, delete
c. b. create, reference, underline, delete
d. c. create, re-do, underline, delete
e. d. collaborate, read, update, delete
f. e. collaborate, reference, update, discard

Ans: a

a. 19. A behavioral state machine is a dynamic model that shows the different state
through which a single _____ passes through its life in response to events, along with its
responses and actions
b. a. object
c. b. actor
d. c. use case
e. d. sequence diagram
f. e. communication diagram

Ans: a

a. 20. A set of rules are used for performing the verification and validation walkthrough
of behavioral model. One of the rules is: if there is a message on the sequence diagram,
there must be _________________on the communications diagram, and vice versa.
b. a. a communication
c. b. a message
d. c. a behavior
 e. d. a dependence
f. e. an association

Ans: e

a. 21. A set of rules are used for performing the verification and validation walkthrough
of behavioral model. One of the rules is: all entries in a CRUDE matrix imply
_____________ being sent from an actor or object to another actor or object
b. a. a message
c. b. a transition
d. c. an association
e. d. a guard condition
f. e. a behavior

Ans: a

a. 22. A set of rules are used for performing the verification and validation walkthrough
of behavioral model. One of the rules is: all _______________ contained in a behavior
state machine must be associated with a message being sent on a sequence and
communication diagram, and it must be classified as a (C)reate, (U)pdate, or (D)elete
message in a CRUDE matrix.
b. a. messages
c. b. behaviors
d. c. transitions
e. d. associations
f. e. dependences

Ans: c
True/False

a. 1. Modeling the real world in behavioral models is relatively easy.

Ans: False

a. 2. As behavioral models are developed, it is likely that the use cases and structural
models will have to be modified.

Ans: True

a. 3. Each object can both send and receive messages.

Ans: True

a. 4. A sequence diagram can only be drawn to represent a single scenario in a use

case.

Ans: False

a. 5. Actors and objects are placed on a sequence diagram in no particular order.

Ans: True

a. 6. The destruction of temporary objects is shown on sequence diagrams with an X at

the end of the lifeline.

Ans: True

a. 7. When an object sends a message to itself, it is called self-messaging.

Ans: False

a. 8. It is possible for an object to create another object, resulting in the message going
directly to the object, not its lifeline.
 Ans: True
a. 9. If you are interested in the time ordering of the messages in a system, you should
use a communication diagram.

Ans: False,

a. 10. Both the communication diagram and the sequence diagram can show return
messages.

Ans: False

a. 11. A message with the information [aStudent exists] will be sent only when this
condition is true.

Ans: True

a. 12. The first step in drawing a communication diagram is to identify which objects
and associations between the objects participate in the communication.

Ans: False

a. 13. In a CRUD matrix, C represents Create.

Ans: True

a. 14. When creating a CRUD matrix, you should use the letter U to represent
Underline.

Ans: False

a. 15. CRUD matrices are created by creating a matrix that lists the classes across the
top and down the side.

Ans: True

a. 16. The behavioral state diagram shows the different states that an object passes
through in response to events, together with its responses and actions.

Ans: True
a. 17. The initial state in a behavioral state diagram represents the point at which the
object begins to exist.

Ans: True

a. 23. Conditions on conditional messages in communication diagrams are placed in [ ]

symbols.

Ans: True

a. 24. Adding messages is the last step in building a communication diagram?

Ans: False

a. 25. If a class represents only temporary objects, then there should be a D in the
column of the CRUD matrix.

Ans: True

a. 26. CRUD matrices are useful in the step “Set the Context” of building a
collaboration diagram?

Ans: False

a. 27. In a behavioral state diagram, an event changes a value(s) that describes an object
which in turn changes the object’s state.

Ans: True

a. 28. An activity in a behavioral state diagram represents the movement of an object

from one state to another.

Ans: False

a. 29. In a behavioral state diagram, an action is non-atomic in nature while an activity

is atomic and cannot be interrupted.
 Ans: False
a. 30. A rectangle with rounded corners is used to represent an initial state on a
behavioral state diagram.

Ans: False

a. 31. On a behavioral state diagram, an arrow is used to represent a transition.

Ans: True

a. 32. Events are the triggers that cause an object to move from one state to another.

Ans: True

a. 33. An action is an atomic, non-decomposable process that cannot be interrupted.

Ans: True

a. 34. A guard condition is a Boolean expression, which allows a transition to occur

only if a condition is satisfied.

Ans: True

a. 35. A final state in a behavioral state diagram is shown using a small filled circle.

Ans: False

a. 36. Identification of the initial, final and states of the object is the final steps of
building a behavioral state diagram.

Ans: False

a. 37. The following symbol represents the destruction of a temporary object in a

sequence diagram.

Ans: True

a. 38. An execution occurrence in a sequence diagram denotes when an object is

sending or receiving messages.
 Ans: True

a. 39. An execution occurrence in a sequence diagram is represented using thick dashed

lines with arrows that are placed on top of the life lines.

Ans: False

a. 40. Return messages in a sequence diagram are often shown using dashed lines with
arrows labeled with the return value.

Ans: True

a. 41. For sequence, communication and behavioral state diagrams, a frame indicates the
context of the diagram

Ans: True

a. 42. One of the guidelines for creating sequence diagram is: Place the initiator of the
scenario on the right of diagram.

Ans: false

a. 43. The communication diagram is used for modeling process flow.

Ans: false

a. 44. Only create behavioral state machine for “complex” objects.

Ans: True

a. 45. Using detail and descriptive names for states when creating behavioral state
machine.

Ans: false

a. 46. Every actor and object included on a sequence diagram must be included as an
actor and an object on a communication diagram, and vice versa.

Ans: True

a. 47. If there is a message on the sequence diagram, there must be an association on

the communications diagram, and vice versa.
 Ans: True

a. 48. Some entries in a CRUDE matrix does not imply a message being sent from an
actor or object to another actor or object.

Ans: False

a. 49. System analysts use behavioral models to depict the internal structural or static
view of an information system.

Ans: False

a. 50. System analysts use structural models to depict the internal structural or static
view of an information system.

Ans: True
Short Answer

a. 1. Describe sequence diagrams.

Ans: Sequence diagrams are one of the types of interaction diagrams (the other being
communication diagrams). These diagrams show the objects that participate in a use case and
also the time-based ordering of the messages that pass between those objects over time for a
single use case. A sequence diagram is a dynamic model that shows explicit sequence of
messages between objects in a defined interaction. A sequence diagram can be a generic
diagrams which shows all possible scenarios for a given use case or an instance sequence
diagram which depicts a single scenario within the use case. Different components of a sequence
diagram include actors, objects, lifelines, messages, execution occurrences, and frames.

a. 2. Describe communication diagrams.

Ans: Communication diagrams are also a type of interaction diagrams. These diagrams are
essentially object diagrams that show message passing relationships instead of associations.
These diagrams help you see the pattern of activity that occurs over a set of collaborating classes.
Unlike sequence diagrams, they are unable to indicate time-ordering of messages. Primary
components of a communication diagram include actors, objects, and messages.

a. 3. Describe behavioral state machines.

Ans: Behavioral state diagrams show the various states that a single object passes through during
its life in response to events; it also shows the responses and actions of the object to those events.
The focus of this diagram is a single object and how it changes over time, while the sequence
and collaboration diagrams look at the interaction among objects. Behavioral state diagrams
distinguish between an initial state and a final state. They include states and transitions from
one state to another. Another component of behavioral state diagrams is conditional state
transitions.

a. 4. What is a sequence diagram used for? Why would an analyst choose a sequence
diagram over a communication diagram?

Ans: A sequence diagram is an interaction diagram (as is the communication diagram) that looks
at the time-based order of the messages among the objects in the use case. Sequence diagrams
are constructed by placing the objects across the top of the diagram, and drawing the messages
from lifeline to lifeline, from top to bottom to reflect the time-based order of the messages.
Communication diagrams are essentially object diagrams that show message passing
relationships instead of associations. These diagrams help you see the pattern of activity that
occurs over a set of collaborating classes. Unlike sequence diagrams, they are unable to indicate
time-ordering of messages. An analyst would choose to draw a sequence diagram if this
time-based order is important to the analysis of the use case under study.

a. 5. When drawing a sequence diagram, the analyst uses lifelines and a symbol to
represent the execution occurrence. It is also possible for an object to be destroyed at
some point in time. Explain these three concepts – what is a lifeline, what does the
execution occurrence mean, and how it is possible that an object can be destroyed in a
use case. Show the diagramming symbols used to represent each of these concepts.

Ans: A lifeline extends vertically down from the object, representing literally its life in the
system. Most objects have an unlimited life in the use case, so there is nothing that denotes an
end to its life (obviously it ends at the end of the diagram). The lifeline is drawn as a dashed
vertical line.

An execution occurrence symbol is placed on the lifeline to represent when that particular object
is sending or receiving messages. Thus, it shows when, in the life of the object, it is the focus of
the use case. The focus of control is drawn as a long, narrow rectangle that is placed on top of the
vertical lifeline.

An object may be destroyed in a use case if it is a temporary object. For example, a web-based
shopping cart will disappear once checkout occurs. If there is a temporary object, the lifeline is
shortened, and an X is placed at the bottom of the lifeline to represent the end of the life.
Response: See page 241

a. 6. List the steps that an analyst should go through to build a sequence diagram.

Ans:
•  Set the context – is it a system, a use case, a scenario of a use case, or an
operation of a class
•  Identify which objects will participate
•  Set the lifeline for each object
•  Lay out the messages from the top to the bottom of the diagram based on the
order in which they are sent
•  Add the execution occurrence to each object’s lifeline
•  Validate the sequence diagram

a. 7. How does a communication diagram differ from a sequence diagram? Why would
an analyst choose to draw a communication diagram?

Ans: A communication diagram emphasizes the flow of messages through a set of objects, while
the sequence diagram focuses on the time ordering of the messages that are being passed. If the
focus of the analyst is on understanding how a set of collaborating objects interact with one
another, then a communication diagram is more appropriate. If the time sequence of the message
were of interest to the analyst, then he or she would create a sequence diagram.

a. 8. Identify the steps that an analyst would follow in building a communication

diagram.

Ans:
•  Set the context, which may be a system, a use case, a scenario of a use case, or an
operation of a class
•  Identify which objects (actors) and the associations between the objects that
participate in the collaboration
•  Lay out the communication diagram
•  Add the messages
•  Validate the communication diagram

a. 9. What does the acronym CRUD stand for? Why would an analyst create a CRUD
matrix during his analysis?

Ans: CRUD stands for Create, Read or Reference, Update, and Delete. These are the four
possible interactions between classes in a system. An analyst would create a CRUD matrix to
help identify potential collaborations while building a communication diagram. (Step 2 of
building a communication diagram). CRUD matrix clearly identifies how objects create,
reference, modify and delete other objects.
Response: See pages 256

a. 10. When looking at a CRUD matrix, why would it be important to see “D” in a
column for a temporary object, or to not see “D” or “U” in a column for objects in a data
warehouse?

Ans: D represents delete, and U represents update. A temporary object is supposed to disappear
at some point in the life of the system; if there were no D in the CRUD matrix, then the analyst
failed to accurately model that particular object.

A data warehouse is supposed to maintain historical information, so one would not expect to see
the data deleted (D), and in most cases, it should not be updated either (U), since the data
warehouse should be reflecting the historical values, not updated ones. Hence, objects that
represent a data warehouse should not have U or D underneath them in the CRUD matrix.
Response: See pages 256
Random documents with unrelated
content Scribd suggests to you:
 “En skroeiden immen hier ef fel;
“Oranje flymt ús yn de termen.
“De neismaek is as trjimmich spek;
“Dy dûrret ek in aerdich rek.”
Sa siet do Duije-man to kermjen.

Do joech dy âlde bêste Tryn

Him sjerp mei farske bûter yn.
“Wy scill’ ’er noait net wer oer prate,
Sei Tryn, en gean dou stil nei boart.
“It ding is dieverij noch moart;
“Dou moast ’er my ek noait om hate.”

BY TRYN-MOI.

IT PELSRJUCHT.
To Warkum bûten oan de brêge
Ticht oan de greate sésylskolk,
Dêr stie yn ’t jier fen achtenfjirtich
 In tropke liddich farjensfolk.

Hja hienen ’t dêr, dat stiet to tinken,

Al meast oer sémans-wé en need.
Dêr waerden al de stakkers helden,
De skiep dy waerden tiger-wreed.

Dat liigde dêr fen frjemde dingen,

(Ut fiere lânnen liigt it goed!)
Mar meastal krigen hja op ’t lêste
De lânsregearring by de hûd.

En wylst dat foltsen stie to praten

Stoep de stêdstamboer op hjar ta;
En greatsk op swird en glêdde tromme
Sloech hy der op, en spriek do sa:

“De Burgemeester en Vroedsmannen

“Verbieden aan de burgerij
“Na tienen in de kroeg te zitten,
“Maar aan de huzen is het vrij.

“Die na dien tijd daar wordt gevonden

“Betaalt voor d’ eerste maal een kroon,
“De tweede maal drie guldens boete;
“Als ’t driemaal beurt is ’t hok z’n loon.”

Do seach dat foltsen op eltsoarren.

De ropper glimke en gong wer foart.
Elk sei: “Binn’ wy nou Russen wirden,
“Det dat hjir sa yn Warkum moat?”

“Us boargemaster, scoe ik miene,

“Dy spijt ek yn de romer net;
“Dy hat it flêsk om njuggen ûre
“Al feardich yn de pikel set.”
“Dat ha de frouljue wis útrjuchte,”
Sa rôp in tredde út dy kring.
Baes Piktried sei: “Dat kin net wêze,
“For hjar wier ’t in oerbodich ding.

“Hwent frouljue, o, dy kinn’ ús stjûre!

“Dy hoeve wis de tamboer net.
“O, as dy mar ’ris efkes bremme,
“Den is hjar wille al manljue’s wet.

“Dêrom dy moatte krimmenearje,

“Dy komt it rjucht oer manljue ta;
“Nin froedsljue ef nin boargemasters,
“Dy thús allinne in broek oan ha.

“Us frouljue binne ús boargemasters,

“En elts dy det syn wiif net freest,
“Scil ik in bêst pear skoen foarearje,
“Dy just nou sitte oer ’e least.”

In dei dêrnei hong oan syn finster

In gloed pear nije skoen to pronk,
Mar tsjok bismard mei traen en ongel,
Dat elts al yn de noas op stonk.

Dêr hie de baes in brief oan hinge:

“Elts dy net bang is for syn wiif,
“Jaen ik dit pear ta in forearing.
“Dy nimt se mei ta syn geriif.”

Net ien út Warkum doarst se nimme,

Elts toft det dêr hwet after laei.
Dêr kaem in boer oan út Ferwâlde,
Dy sei: “Ho! taelt dêr nimmen nei?
“Ik frees myn wiif net, doar ik sizze;
“Ik hjit oer skis de Wylde Boer:
“Scoe ik fordomd for frouljue swichte?
“Kom, baes, jaen my de skoen mar oer.”

““As dat sa is, scill’ jy se hawwe.””

Baes nimt de skoen fen ’t finster del,
En treau se him yn ’t wite kyltsje;
Mar, o, hwet waerd dy húsman kel!

“Baes Jappe, dat is net gnap makke:

Bismoarkje jy dêr sa myn klean?
Wel, man! hwet scil myn wiif nou sizze?
In hûdfol kibjen is myn lean.”

“Kom, sei baes Jappe, ik sjen ’t wol, maetsje!

Dy skoen bihearre dy ek net.
Dou bist’ al bang for wivekibjen.
En dat om sa’n lyts dripke fet.”

Do wier de onnoaz’le boer biskamme,

Koe sûnder skoen nei hûs ta gean.
De klean fol smargoed swart en stjonken’,
In húsfol kibjen wier syn lean.

Dêrom, regint fen stêd en doarpen,

Wêz’ for de manljue net to strang;
Hwent, och, it âlde Fryske pelsrjucht
Dat hâldt hjar al genôch yn twang.

Grou, 19 Febr. 1842.

E. H.

DE BOASK TROCH DE SKOARSTIEN.

Ho mannichien komt oan syn wiif,
Dat is net to biskriuwen.
Ja, ’t giet sa selsom yn syn wirk,
It is hast net to leauwen.

De iene fynt hjar op it iis

En de oare yn ’e tsjerke.
Op brilloften fynt mannich ien,
En meast noch op ’e merke.

Mar troch de skoarstien, troch in lûk,

Om in gnap skepsel siikje,
Dat liket briker yet as bryk,
En ’t koe in fabel lykje.

Foar tiden wenne op Abegea

In boer dy hjitte Rinke,
Dy oan in boerepleats ef twa
En jild en fé net hinke.

Hy wier âldfeint en frijde faek,

Mar ’t wier him noait net flotte,
’t Roun altiid speak: hy bleau âldfeint
Ho hy syn brein ek hwotte.

Hy hie in gnap jongfaem oan hûs,

Ik leau hja hjitte Janke,
Dêr Rinke gansk hwet smucht op hie,
Mar hy wier faek bitanke.

Dat hâldde him altyd to bek;

Hy koe wol ’ris pinkeagje,
Ef strike hjar ’ris oer it wang,
Mar mear doarst hy net weagje.

Dy faem wier ek net eang fen him,

 Hja mocht him hiel wol lije,
Mar sels to frijen dat koe net,
Dat koe hjar ear net lije.

Dat stune by elkoarren om,

En elts dy liet neat merke,
Mar einling roun dy tiid sa fier,
Det it waerd Drylster merke.

Dêr teach de faem ek hinne do

En krige in kreup’le frijer,
En Rinke bleau allinne yn hûs:
Hy kriet, dy earme lijer.

En Janke waerd nei hûs ta brocht;

Hja songene as alken.
De boer forgrieme ’im yn him sels,
Laei op de búthûsbalken.

De boer, dy oars sa frjeonlik wier,

Waerd noartich nou op Janke;
Mar hja, hja tsjinne flitich foart;
It wier in hansom fanke.

Mar ’t swietste wier bihâlden yet;

It moast him better knelle,
Do de yntrest fen it merkejild
Troch Janke waerd bitelle.

Hwent skielik kaem ús maet werom

Om by de faem to sitten;
De boer draeide alles yn ’t rounom,
Ja, hy bigoun to switten.

Yn ’t koart, hy gong mar gau fen kant,

En sei foaral net folle;
It sliepen kaem alheel net fen,
Sa draeide him de holle.

Yn ’t milhús siet it jonge pear

Sa noflikjes to meiden,
En yn it binhûs laei de boer,
Jaloersk en lilk fen beiden.

Mar Rinkom wier nijsgjirrich dochs

Hwet eft dy ljuwe diene,
En eft se ’t ek oer boaskerij
Ef oare dingen hiene.

Boppe yn ’e bozem wier in lûk,

Dat wist er mar allinne.
Hy toft: “Dêr wird ik it gewaer;”
En kroep ’er stilkes hinne.

Foarsichtich die er ’t lûkje op

Om hjar dêr to biharkjen,
En kroep ’er tige fier yn wei
Om ’t suver út to kloarkjen.

Dat rekte al; mar it boppe-ein

Waerd swierder as de skonken,
En Rinkom foel fen boppen del,
En briek hast hals en bonken.

De spekstôk briek ta syn gelok;

Dêr kaem er op to lânne,
En ’t fjurke, dat ’er stie, wier lyts;
Hy koe him net forbrânne.

’t Wier roet en yeske hwet men seach,

En ’t spek dat laei fen boppen;
De feint stau ta de doarren út;
 De faem him nei to roppen.

De feint dy roun sleat yn sleat út,

En spile op ’e hakken;
Dy miende det de kweade him
Sa libbend kaem to pakken.

Mar Rinke stie al dalik op,

Hy wier forbouwerearre,
En ’t moeide ’im det syn strunerij
Him sa bidroefd mislearre.

Hy gong foar doar; dêr stoe de faem

To skriemen en to snikjen.
“Kom! sei er, kom mar wer yn hûs,
“En wêz’ net fen dyn stikken.

“Dou hast oars by dy sels al tocht,

“Nou wol de boer ús pleagje;
“Mar, famke, siker, ’t is sa net.
“’k Woe mar ’ris skoarstienreagje.

“Hwent sliep, sa lang as hy dêr siet,

“Kaem net wer yn myn eagen:
“’t Wier eft de stiennen út de flier
“My tsjin de troanje fleagen.”

“In moaije skoarstienfegerij,

“De nachts om healwei-trijen!
“Jy woenen ús biharkje, boer;
“Dêr wier it om to krijen.

“Jy wiern’ jaloersk, myn goede man!

“Ja jy bigjinn’ to switten,
“Al komt hjir mar in kreupel skroar
“Om by my op to sitten.”
Sa spriek do Janke en yet mear:
“En woll’ jy yet ’ris frije,
“Wol nou, ’t jowt nou just sa gjin pas,
“Mar ’k mei ’t oars heel wol lije”.

Dat wier de boer nin doave sein,

En ’t hie mar ’n bytke dûrre,
Do waerd âld Rinkom brêgeman;
De flach kaem op ’e skûrre.

Dat houlik wier sa mis net wêst,

En ’t libbe ’er aerdich hinne;
Mar as de frou hwet keapje woe,
Den koe ’t ’er wol om rinne.

Mar as er net fen ’t jild ôf woe,

Koe hja him aerdich pleachje,
En sei: “Jy scoene wol by nacht
“For ’n stûr de skoarstien reagje.”

“Dêr! sei er den, dêr hast’ de pong;

“Dou kinste goed onthâlde;
“Tsjin frouljue is nin praten tsjin,
“Den rekket men forkâlde.”

Grou, 24 Febr. 1844.

E. H.

DE RIMPENE DOKTERSGONG.
To Holwert wenne ’ris in pear;
Dat wierne tsjeppe ljuwe,
Hja sieten gnap yn hear en fear,
Hja koen’ hjar spiltsje driuwe.
De man die hwet genierkerij
En ’t wyfke spoun ’er sa hwet by.

Hja hiene in soan dy wier heal dea

Al trije, fjouwer wiken.
It koalkleed siet him yn de lea;
De hûd wier út de liken.
Dat mast’re dêr sa jimmer om,
En sims den hie er ’t lang net rom.

De dokter, ’t wier in aerdich hear,

Mar boastich en hwet krûdich,
Dy kaem der ek sa faek net mear.
De man dy waerd flaumoedich.
De rekk’ning (o, sa giet it rju!)
Waerd ek to great for sokke ljue.

Hy ried sa faek it hûs foarby;

Hy niigde en hy bûge;
Mar ’t wier mar plommestrikerij,
Dy hjir alheel net foege.
En kaem er soms ’ris inkel oan,
Spriek hy mar efkes mei de soan.

Dat wier hjar danich yn de wei;

De soan dy krimmenearre.
Hja rôpen faek de dokter nei;
Mar ’t wier sa faek mislearre,
Det einling sei er: “Rop mar net,
“Mar gean mei ’t wetter nei de stêd.”

Mar dokter kaem yet onforwacht,

Ear ’t immen ’t yet koe tinke.
’t Is wier, hy kaem al hwet onsacht,
En ’k wol dy gong him skinke.
En hat de man it op syn kêr,
Hy docht it for gjin rider wer.

Wylst dêr dat pear oan tafel siet

En ieten greate beane,
Bipraetten ho ’t de boer nou giet,
Ho ’t flaechs en ’t noat nou steane,
Spant dokter-om syn brúntsje oan,
En tinkt net mear om Jelte soan.

“Dat is in hynzer as in sweal,

“Dat dounset foar de karre.
“De wearde kin gjin minske heal,”
Sa spriek de smid-en-hjarre.
Dat steg’re en stiek de kop oerein!
It bist wier hast it fel útflein.

Mar einling roun de guds dochs foart

En draefde det it gounze,
Mar ’t karke krige in skeve hoart
Det ’t tsjin de mûrre bounze.
De dokter fleach by Jelte en Tryn
Sa fjouwerkant de glêzen yn.

Hy skeat dêr op ’e tafel del,

Dêr op dat skoane iten.
Hja wierne allegearre kel;
De soan bigoun to kriten;
De dokter sloech yn ’t iten om;
Hy gûlde en waerd fen pine krom.

En Tryn-moei wier sa fen de set,

It minske koe net sprekke;
Dy roun al nei it wetterfet,
Wylst Jelte dokter fette.
Dy sei: “Jy komme ús hûs net hein:
“Dêr ha’ wy jo nou dochs yn ’t ein.”
“Och, heare! spriek de dokter do,
“Myn skouder is forritsen.
“Rin dalik nei de smid ta; to!
“Dy hat ’er mear ynlitsen.
“En bergje den myn spiltsje op.
“Myn earme brúntsje, och! myn pop!”

Mar ear de dokter spritsen hie,

Wier baes al foar de doarren.
Dy sei: “Ho divel, nou to rie?
“Ho komt dit foar elkoarren?
“En ho is ’t mei dat iene fearn?
“Dat skouder dooch net, dat is skean.”

“To, dalik! rôp do de baes smid,

“To, helje fjouwer bûrren!
“Fordomd, dat skouder is út ’t lid.
“Wy moatte mar oan ’t skoerren;
“To, feardich mar de klean út, hear!
“In koart bislút! mar it docht sear.”

Dêr hongen fjouwer keardels oan,

En loeken det se stinden;
De dokter, krollend as in swan,
Rôp: “Duwels, beulen, vrinden!”
Mar einling ta syn great gelok
Fleach ’t wer yn ’t potsje mei in skok.

“Sjê sa! sei baes, nou is ’t yn ’t lyk,

“De boel dy is to rjuchte.
“Dat hong dêr niis al nuv’re bryk,
“Mar is hjir net hwet fochte?
“Ik haw in fonk hjir yn de kiel:
“’t Wirdt tiid det ik him ’ris forspiel.”
Hja helje fluch in koer mei wyn
By dokter út de kelder,
En skinke dêr mar deftich yn.
De sike soap ek helder,
En sei: “Ik laei net op dit nêst,
“Hie der sok gûd op it koalkleed wêst.”

Hja brochten dokter mei elkoar

De earm hwet yn doeken;
De frouljue kamen foar
de doar,
(Hwet rabben se op ’e hoeken!)
En brochten him mei goed comfooi,
Yn ’t ein by jiffrou op ’e koai.

De sjeas dy wier yn stikken slein,

En brúntsje hie him rêdden,
Wier koegelsfeart nei Waexens flein
Oer hikken, dammen, sleatten.
Dêr stoe er by in goede boer;
It pjalke trille en wier oerstjûr.

En dokter kuij’re yn Holwert om:

Dêr moast er nou wol bliuwe;
Hy wier sa njuet, sa mak, sa from,
Roun trou by sike ljuwe,
En as er by in siken kaem
Den fleach er nea wer troch it raem.

Grou.
E. H.
 IT HYNZER FEN DOKTER OP IT HIEM FEN ’E SLOTPLEATS TO
WAEXENS.

FOARLEZINGE
DIEN BY IN OFREKKENING FEN DE “LETTEROEFENINGEN” EN
DE “BOEKZAAL” YN IN LYTS DOARPKE AFTER LJOUWERT YN
IT JIER 1844.

In ûre ef trije after Ljouwert laeit in lyts doarpke, dat, dat...... Nou
ja, de namme is my forgetten; ’t kin ek net folle skele. Dêr is ’t de
wizansje, as hjerstdei de jounen lang wirde, det in great part fen de
boargers út, en fen de boeren om it doarp wei, jouns nei de herberge
geane om tiidkoartinge, ef ek wol út bilang. It is fen sels det men dêr
allerhânne slach fen ljue gear fynt, sa yn uterlik as yn praet. It barde
’ris, det ik dêr by occaedzje siet, det ik in bytsje oanteikening hâldde
fen de praetsjes dy der foelen. It binne dizze oanteikeningen, dy ’t ik
foarnimmens wier, om joun der ris oan ’t selskip foar to lêzen. Der is
just net folle oan, mar neat sizze is noch minder oan, en dy ’t er gjin
nocht oan hat hoecht net to hearren.
 De tahearders moatte hjar den ferbylde, det wy in bytsje nei
saunen de herberge ynstappe. Dêr sit in great omsittend laech om de
hird, hwer op in heal koerfol sponturf yn en op it hirdtsje stiet to
barnen, det de lôge healwei de skoarstienmantel slacht. Dit is in bêst
ding, seit de kastelein, om de ljue op de stoel fêst to plakken, en de
swierrichheit by de klanten to fordriuwen. ’t Is ek klear to sjen oan de
troanjes fen it selskip, det se nou fleuriger binne as do ’t se ynkamen.
Sy prate en smoke as om kriich, en de wolken tabaksreek hingje oan
de souder as in tongerboi yn de hounsdagen oan de loft, en
fortsjusterje it ljocht dat yn in âldmoadrige twatútige lampe oan de
souder barnt. De kastelein trapet mei in blier gesicht after syn
klanten om, en is tige yn ’t skik, wylst er út de holle birekkent ho
heech as syn deihier joun wol rinne scil. For dronkene ljue is er bang,
en út goederbêst, seit er, (en dat wol ik wol leauwe) docht er altiid
hwet ryklik wetter yn de drank; en det de glêzen net to great binne
dêr stiet er for yn. Mar it scil tiid wirde det ik de tahearders fortel,
hwet ljue der sa hwet sitte.
No. 1, de hoekman, is in jierrich âld boer, ef eigenlik boer wêst; in
giele roetrige troanje, in swarte prûk en in great hoed yn de foarm
fen in omkeard boarnamer op de holle. Fierders in buffelske broek
en kammesoal, swart fesje, grize foetsokken, en swartferve klompen
ef toffels mei koarkene soalen oan de foetten. ’t Is in great
ljeafhabber fen smoken en krantelêzen, en troch dy wei hat hy al frij
greate foarderingen makke yn de steatkinde. Hy wit de bilangen fen
al de Europiske mogendheden op in hier út to plúzjen; dit net
allinne, mar hy kin ek fen Amerika prate as hie er der hokkelingen yn
de weide hawn. Hy wit krekt to fortellen, ho folle Russen det der yn
de lêste fjildtocht yn Sjirkassiën de earen ôfsnien binne, en ho folle
det ’er yn it forfolch de kop noch kwyt reitsje scille. Spanjen komt
noait wer yn rêst, seit er, ef it moast just wêze, det de soan fen Don
Carlos mei de jonge keuninginne troude. Van Hall moat foar in
krychsrie to rjuchte stean, en Espartero nei Siberiën band wirde. As
de hear Thiers net wer yn it ministerie komt, kin ’t noch wol bislaen,
det de Hertoch fen Bordeaux wer op de Franske troan komt. ’t Scil
fierders net lang mear oanhâlde, det de Ingelsken mei bloedrige
koppen út Sina weijage wirde, en Ierland in keuningryk apart wird.
Folgens him ha de Belgen ek wiis dien, det ’t hja yn tritich it gat oan
âlde Willem-om fagen en syn ministers bilet hawwe om dêr langer de
reaksgêrzen op to swyljen. De man hat nou in nacht twa net gerêst
sliepe kind, omdet hy yn de gemingde birichten lêzen hie, det de
keizer fen Marokko de oarloch forklearre hie oan de greate Mogol, en
om ’t hy bang is det dêr troch de hinne-aeijen goekeaper wirde scille.
As de nije bilêsting trochgiet bin ik bang, det er de koarts kriget, en
det er de húshieren for de earme arbeidersminsken noch heger
meitsje scil. Wy scille him mar Plinius neame.
No. 2, dy ’t neist him sit, is in keapman west; ef det er ’t noch is,
dêr is men ’t net goed iens oer; dit is wier, freeds en tiisdeis giet er
trou nei stêd en komt ornaris plezierich wer om. Hy is sa hwet in
droege prater, en ien, dy ’t him net ken, scoe op de earste opslach
miene, det er in slach mei de mounleroede hawn hie: sa ienfâldich is
syn útsicht as er neat seit. Hy is in great ljeafhabber fen sûpenbrij en
sjerp; dêr nimt hy alle moarnen yn ’t nochteren in leppelfol fen yn.
Wy scille him dêrom ek mar keapman Sjerp neame.
Hjir oan folget in jong keardel, in houtkrob, dêr ’t net folle fen falt
to sizzen, as det hy wol ’ris flokt en krimmenearret as yn ’t pandoeren
de nel fêst sit, ef as syn fyftich net doge. Is dit it gefal net, den is er
heel wol mei him to rigelen. Wy scille mar beare, dat hy Piter hjit.
No. 4 is in slachter; in lyts mantsje en lyk as alle slachters, in great
frjeon fen de kommizen en de kommizen fen him. As hja yn it doarp
binne, stekke se ornaris al ’ris by him oan, en rûke den mei ien ’ris
hwet âldst is, it setel ef it flêsk, dat oan de hang is. Okkerjiers hawwe
hja ’ris by him west; do wier it setel hwat al to âld nei hjar sin. It
gefolch der fen wier, det hja it slachtbist meinamen sûnder it earst to
weagen, en om ’t hy der gjin skea fen ha moast, joegen hja him in dei
mannich de kost for ’t iten yn in great kofjehús yn de stêd. Dêr learde
hy do ek, to minste as er ’t net earder wiste, det de lytste miggen yn it
web hingjen bliuwe en de greate der troch fleane; det ien dy ’t in
nochteren keal slûket, boete bitelje ef sitte moat, en det men for ien,
dy ’t by forsin in miljoentsje fen ’t lânsjild yn syn bûse stekt, de hoed
ef pet ôfnimt.
 IN DOARPSHERBERCHJE BY WINTER.

No. 5 is in man, dêr ’t ik oars net fen sizze scil as det er in lange
troanje hat, en as er ’ris by tsjuster hjir ef dêr tsjin oan rint, bin ’k ’er
boarch for, det hy de greatste smetlape oan de noas kriget. Hy seit
troch in tiid net folle, mar harket skerp ta hwet in oar seit. Hy hat al
lange jierren praktisearre, hwet er útfine scoe om sûnder arbeidzjen
troch de tiid to kommen. Hy hat al forskate affearens by de hân
hawn, sa as keapman, kijboer, winkelier, bûksprekker, bêdmeitsje
fen strie en toerrebout, healkynsens yn fjirders slaen, en al sa foart.
Op heden praktisearret er wer op hwet nijs. As er ’t ek fine mocht,
den scille wy sa goed wêze om ’t foart de wrâld to fortellen. Wy scille
him nou mar ’ris Noazinga hjitte.
No. 6 is in boer, just net út it selde doarp, mar omdet er in
orgeneeltsje is, kinne wy him net sûnder sprekken foarbygean. Hy
plachte wol ’ris hwet to handeljen yn kij en skiep. Den wier er in earst
master, om de ljue út to lizzen, ho it foardelichst wier, en om mei
note bene! ho siz jy? dêrom wo’k sizze, tsjerke en toer midden yn ’t
doarp, hjar jild yn syn bûse to stekken.—Mar it scoe to lang dûrje as
wy sa by de hele rige lâns gean scoene: ik scil dêrom mar sizze, det de
oare allegearre brave ljue út en om it doarp wei binne. Krekt sa komt
de dokter yn. De kastelein ropt: “De man in dúmke!” De dokter seit:
“n’ Avent”, skikt yn de rigele, en makket de oanmerking, det it kâld
is. “Kâld? seit Plinius, “it liket yet neat by ’t jier 95, do hjir de
Fransken yn ’t lân kamen. It barde do ’ris, moatt’je witte, det wy
forgearring hawn hiene yn ’t Komité fen Herstel.” “Kom, kom,
Plinius! seit dokter, ’t Komité van Herstel was maar apespel. Jou
hale altyd de oude koeijers uet de sloot; praat liever wat er nou in
de wereld is te doen.” “Wel nou”, seit Plinius, “fortel ús den hwet nijs
út it Handelsblêd. Dillibberearje de Staten noch al oer de nije wet, dy
bilêsting op de bisittingen?” “Ja, der stie jouns yn, det ’er nei
gedachten wol trochgean scil.” “Trochgean? Nou, as dat wier is, den
is ús lân nei de bliksem, dêr ik sa’n wird om siz.” “Ja, mar, sei ’er ien
fen it selskip, “hja kinne sûnder jild net húshâlde, en dêrom moatte
hja it op de iene ef oare manier sjen to krijen.” “Is den dy
sauntichmiljoen, dy ’t wy jiers opbringe, neat to bitsjutten? As hja
kloek wierne, den koene hja der wol mei ta. Hja moasten dy hege
trakteminten en dy greate pensioenen mar ’ris hwet ôfskaffe.” “Ja, sei
de slachter, “en dy duvelske kommizen it lân útjeije.” “Ha, ha, ha!”
lake Piter. “Ja, dat moasten se, sei Plinius, en dy kouponknippers dy
moasten sy better neisjen. In streek ’er troch lyk as by de Fransken!
Dy ’t do in offysje hie, krige om de donder net to folle; det
forasseredear ik jimme. Ik wier do by continuasie sels representant.
Do waerden de priweleesjes, en de provietiesjes better yn ’t each
hâlden.” “Ja, sei de slachter, it bistjûr mestte tige hjar eigen bûse”.
“Wol ik jimme hwet sizze?” sei de boer, “it wie’ do krektlyk as nou.
Hja koene yen do de hân krekt sa fier út de bûse bliuwe as nou; en
bitelle men al hwet minder, de bûter brocht ek neat op do ’t lân
forgong. Om ’t de bûter do net út koe, hie myn bûrman in fjirder
mannich stean, dy ’t ik fen him kofte in homp ûnder de tweintich
goune. Dêrom tsjerke en toer midden yn ’t doarp. Hwet men yn ’t
iene woun, forlear men yn ’t oar; is ’t net lyk as ik siz? ho, hwet sein’
jy?” “Jy ha wol gelyk, sei Noazinga; dy ’t do hwet woe, moast ek al
arbeidzje, en in held dy ’t der mei in leaze streek troch kaem.” Wylt er
dit sei, lake er yn him sels. “Ja, mar harkje nou ’ris broer! lit my dit
fortelle, sei Plinius; Jy moatte obserwearje, det de constetúsje do
better wirdearre waerd as nou; de rjuchten fen ’t folk wierne jildiger:
elk hie syn stimme; de lidden fen ’t bistjûr waerden út de earlike
middelklasje nomd. Dy seagen de dingen better yn. De bilêsting, dy ’t
do bitelle waerd, dêr smieten se sa rom net mei om, dat moatte je my
consentearje.” “Ik wit fen obserwearjen, consentearjen, renewearjen,
constetúsje en contrebúsje neat ôf, sei de slachter; “mar det se net
mei ’t lânsjild omsmieten wit ik wol: hja strieken ’t do, dy ’t ’er efter
komme koe, ynfâldich yn hjar eigen bûse. Ik ha to minste in
representant kind, dy neijerhân folle krekter op syn spil waerd.” De
hoekman gong opstean, en bitelle hwet er fortard hie, en dat kaem
omdet it 8 ûre wier, ef omdet er sok praet net lije mocht; dat wit ik
net; mar ik miende, det ik him yn ’t foartgean sa hwet fen satisfaksje
mompeljen hearde. “Ik mei, forfolge de slachter, fen dy neakene
Fransken gjin praet hearre; it wierne mar ongemaklike útfenhûzers,
do ’t se hjir wierne. Ik haw ’ris ien yn kertier hawn, dy noaske it flêsk
net, dat ik him foarsette, mar ik wist wol rie for him; ik liet him ien
foar ien de hoeken fen de keamer sjen. Dêr waerd er sa folle better
fen, det er slûchstirtsjende oan de tafel gong, en friet fen ’t stoarn
keal det him de strôte knapte.” “Ha, ha, ha! dat is moai, foel Piter út;
dat is moai! Mar woen’se noch ’ris efkes werom komme om hjir de
kommizen, conterleurs, doarwaerders en ontfangers, troch ien strûp
nei de oare wrâld to stjûren, dat mei ’k wol lije. Den krije wy de
hânnen hwet rommer.” Tsjin dizze redenearring wier neat yn to
bringen, en sa dwaende krigen de steatsaken rêst, en ’t wier krekt eft
elk útpraet wier, dot ’t der in jong snidersfeintsje ynkaem, dy ’t in
glês mâlk-en-wetter easke, en mei in sigaerke yn de mûle heel eptich
en presys sitten gong to smoken. Dit wier in âld skipper, dy ’t nei ’t
foartgean fen Plinius it anker yn de hoeke fallen litten hie, sa ’t like,
mar matich nei it sin. Do ’t er him earst in skoft oansjoen hie, frege er
him, eft er yn de tarring wier. “Heare, né! sei er; ho nou?” “Wol, dat
tocht ik, om detste mâlk-en-wetter drinkste. Mar nou bigryp ik it al:
dou hearste, tink ik, oan it matigheidsgenootschap, dat forline jier to
Terherne oprjuchte is. Ha ’k gelyk ef net?” “Volkomen! sei it feintsje;
sont ik de krachtige tael fen de Folksbode lêzen ha, ha ’k de drank
stean litten as in ding, dat greate forwoasting yn de maetskippij
oanrjucht, en de foartgong fen de forljochting en biskavinge, dêr ’t ik
in great foarstander fen bin, heislik yn de wei stiet”.—“Dat sniders
ornaris gek binne, is eltsien bikend, mar det sa ’n streupert as dou
mâlk-en-wetter drinkt, en fen forljochting en biskavinge praet, dat
rint dochs hwet fier. Hark ’ris, heite! Do ’t ik sa âld wier as dou,
waerd ik jouns mei hwet opwaerme ierdappels op bêd jage.”—“En
den hwet sûpenmoalyn efter nei”, sei keapman Sjerp. “Ja! en ta bislút
in sobber yn de mûle”, sei de slachter. In âld man, dy ’t oan dizz’ tiid
ta net folle sein hie, bigoun nou wakker út to fallen. “Hwer scil dat
bidarje, as dat sa foartgiet? sei er; “moast ik yet sa ’n tiid bilibje?
Smoarge bern fen in jier ef tsjien prate al oer forljochtinge en
biskavinge, en sy binn’ yet lang nin tweintich, den skriuwe se al
forhanlingen ta Nut van het Algemeen, en stjûre de earme ljue, dy ’t
graech hwet ha wolle, mei in tige formoanninge nei hûs, om dêr hjar
hongrige bern brea for to keapjen, ef hjar neakene lea mei to
bidekken. O jou! o jou! do ’t ik jong wier gong it heel oars: wy wierne
deis flitich op ús wirk, en praetten noait oer steatsaken. Forljochting,
biskaving en matigheidsgenootschappen wisten wy net hwet dingen
as ’t wiernen. As ús heit in arbeider hie, dy ’t jouns healwiet út it lân
kaem, dy krige in slok, en nin minske tochte det it him kwea dwaen
scoe. Hjerstmis krige er wol ’ris hwet smoar ef hwet ôffal mei, en as ’t
de tiid wier, det de kij keallen, nou en den ’ris in tsjettelfol bjist ef in
side kealleflêsk. En det se dat nou net krije, hwer komt dat oars fen
dinne as fen dy bliksemske kommizen?” “En det in arbeider gjin slok
kriget, sei de skipper, hwer komt dat oars fen dinne, as fen dy
skytrige matigheidsgenootschappen, optocht fen ljue, dy ’t it
bigrutte, det in earm stumper him ’ris for in eagenblik formakke. It
scoe al in moaije forteaning wêze, as ik myn feint, dy ’t de hiele dei yn
de line hinge hat, jouns by ’t oan-boart-kommen, yn pleats fen in
slok, in putsfol kâld wetter foarsette, en den sei: Dou haste de hiele
dei tige litsen, dou moaste nou ek mar tige drinke”. “Ik tink, sei in
timmerfeint út it selskip, dy ’t him forbyldde, det de jenever yn syn
liif krekt sa goed dûrje koe as yn de kastelein syn fet; ik tink, det je
wol om in oar feint sjen mochten, en den woe ’k wol, det je dy snider
mar woanen, dy ’t mei syn mâlk-en-wetter drinken en syn gek
foarbyld it hiele doarp gek makket”. “’t Wirdt al swietwei minder, sei
in boer út it formidden; do ’t ik jong wier pielden wy wol ’ris mei
lêzen, en as wy den jierliks ôfrekkening hienen den kaem ’er nei
thédrinken in slok op ’e tafel, den koe elts jenever ef brandewyn
drinke, sa lang as er sêd wier, sûnder der in duit mear om to biteljen;
den krigen yet ’ris ljue in stik yn de lears, dy ’t oars net om de drank
joegen, en waerd ’er wol ’ris ien mislik (fen ’t smoken, tink ik), dy ’t
oars noait yn de herberge kaem. Mar nou kofje drinke, det men alle
amerijen pisje moat; in klontsje yn it kopke en yn ’t pântsje; hja
fjuchte hast hwa ’t it greatste hawwe scil, en de kastelein moat
hieltyd nei ûnderen om it lege potsje wer fol to meitsjen.” “Ja, sei
keapman Sjerp, it scil net lang dûrje, den komt ’er in great komfol
brij op de tafel, mei in sleef fol sjerp ’er yn en den in kokynje efter
nei.” “En as de ljue den thús komme”, sei de slachter, “mei hwet
poatstrou mei lollemanstip op bêd”.
Nou gong de doar. De fjildwachter warskouwe, det it tsjien ûre
wier, en ’t selskip briek op. Dy ’t hwet woun hie floite in deuntsje; dy
’t forlern hie krimmenearre braef, en ta bislút waerd de hiele boel
troch de kastelein útlake.

Yn ’t doarpke efter Ljouwert 1846.

E. H.

DE SINT-PITERSBOASK.
Sint Piters dei,
Den grienet de wei,
Den bakt mem strou;
Den keallet de kou,
Den leit de hin,
Den hat de húsman it nei syn sin.

Sa songen de berntsjes foar twahûndert jier ek al yn it âlde Grou,

lyk as hja yette dwane. Hwer binne den bern hjir to finen, dy it hert
net optilt? Ja, de âlden plachten der ek mear mei op to hawwen as
nou yette. Sa siet ’ris yn âlde tiid foar minskehugenis in jonge widdou
by hjar trije lytse berntsjes to spinnen, wylst de berntsjes apels
bretten. It wier in lust ho de lôge fen dat fjúrke de wankjes fen dy
ljeave sloven opkleurde; ho hja snapten, en hjar bliid makkene mei
de swiete koeke en it moaije boartersgûd, det sinte-Piter hjar bringe
scoe. En hja songen! En hja hoallefoallen! Mar hjar memke net. Net,
det hja net oer de sint-Piters dei mochte; né! it plezierich neitinken
fen hjar froede bernejierren, do alles thús yet folop wier, en ho noflik
hja yn hjar famkesjierren wol sint-Pitere hie, wier hjar net forgetten.
Hja scoe yette wol wille hawwe, sa âld wier hja net, mar hjar
forlittene, faek earme widdousteat, hie hjar de moed ontnomd, al
wier de lust ’er yette al. As de berntsjes yn de skoarstien oan sinte-
Piter rôpene:

“Sinte Piter, goed heilige man,

Trek uw beste tabbaerd an,
En reist er met naer Spanje.
Sinte Piter, goed heilige man,
Reist er met naer ’t ander land,
Op een zo moi wit Peertje,
Al van ons Lievenheertje.

“Scil ik in moai skipke hawwe mei wite seiltsjes, ef in

hobbelhynzer?” den suchtte Saepke (sa hjitte dy jonge widdou) en in
trien roun oer hjar wangen, omdet hja sa graech de winsken fen de
ljeaflingen fen hjar hert foldwaen woe, mar net koe; omdet hja it fen
hjar needdrift net misse koe.
Dêrmei kaem hjar omke by hjar ynstappen, en dêrmei heldere hjar
troanje op. Dy gong mei syn damasten baitsje oan en syn Ingelsk
mûtske op yn de hirdsherne, en reakele de stealen hwet op, en wylst
er dat die, smiet er in hânfol pipernuten oer ’e flier, dêr de berntsjes
om grabbelen oan ’t krijen ta. En wylst de bern dêr oer de flier
omkrûpten en om de pipernuten kreauden, sei er tsjin Saepke: “Hâld
dyn skerteldoek ’ris op”; en smiet hjar in goed hânfol âlde skeljen yn
de skirte. Hja naem de âlde man syn toarre kâlde rjuchterhân yn hjar
beide lytse hantsjes, en dy hândruk, en de frjeonlike opslach fen twa
greate blauwe eagen, dêr in trien yn flimmere, wier al it bitankje, dat
hja úterje koe. Nou roun hja dalik nei in âlde hoekspine en dêr helle
hja in flesse mei in romer út. “Hjir, omke, sei hja mei in ingelachtich
lûd; hjir is in sint-Piters-slok for jo. Ik scil der jo sûker bydwaen. Dy
haw ik lang biwarre. It is koeke fen jins eigen daei. It binne swarte
beijen út jins bleek, en brandewyn, dy jy sels út Frankryk helle
habbe. Dy joegen jy my yette ta myn brillofte......” En do koe hja net
mear prate: do kaem it hege moed by hjar op. Dêr siet nou al de âlde
man yn syn bladeren. De twa lytste berntsjes sieten elts op in
knibbel, en de greatste siet him twiske de skonken, en den song er:

“In, din, din!

Fen in aei komt in hin,
Fen in hin komt in aei,
En fen tsjiis komt waei,
Fen waei komt tsjiis,
En in sot is net wiis,
En in wiis net sot,
En fen koarn komt groat
En in swiet sûpke bier
Ta allemans plezier;
En Jouke-bier is swiet,
En út is ’t liet.”

En den wer:

“Hoet, hoet, hynke

To Ljouwert om in pynke,
Nei Snits om in witebrea
Dêr ride hja al ús hynkes dea,
Op ien nei, op twa nei,
Op ús lytse kjeddeman nei,
Dy bringt ús swiete koeke mei.”

En den fen it wyfke, dy in houten skeisen foun, o! dat wier in

teltsje, dêr hja noait sêd fen waerden. En den brocht Saepke omke
wer ’ris ta mei in frjeonlik: “Haboes, omke!” “Grammesoes, sei omke
den; lytse tsjoenster!” “Ho sa tsjoenster, omke?” “Wol, sei de âlde
hear, as jimme ús goed oansjenne mei sokke eagen astou haste—o! ik
scil mar swije; mar ik nim it ús oer-oer-bet-oer-oarreheit Adam net
kwalik, det er him troch in wiif forliede liet; hwent dy hie yette sa
folle net yn de spreuken Salomons lêzen as wy.” Dy âlde omke waerd
Douwe Brander yn de wânlinge neamd, omdet er yn 1672 in brander
bistjûrd hie ûnder de Ruter tsjin de Ingelsken en de Fransken; in âld
sérob, dy neijerhân kofskipper wirden wier, en nou om syn hege
jierren oan wâl bleau, en syn skip oan syn stjûrman oerdragen hie.
Dy stjûrman, Haije Rinderts, wier nou ’ris by him út-fen-hûs, en dy
hie foar jierren, do Saepke yette faem wier, ris om hjar frijd, mar dat
wier mistribele, en do troude hja op hjar achttsjinde jier mei in knap
boargerman, dy in lytse keappenskip dreau, sa det dy ljue in aerdich
bistean hiene. Mar hja moast hjar man forlieze, do hja der acht jier
mei troud west hie, en nou moast hja hjar biholpje mei spinnen en
flaekshikkeljen. Mar omke dy wenne tichte by hjar, en dy liet hjar
noait forlegen; mar hy koe sa folle net as er woe; hwent syn âld wiif
wier de ponghâlder, en dat wier soms ek al goed. Hwent de sé kaem
yette wol ’ris by him boppe, al wier er al sauntich jier âld, en den wier
it in âlderwetske oarlochsbonke, dy der wol ’ris los hinne flokte en
syn sûpke naem; mar hy hâldde altyd ús Ljeavenhear foar eagen.
Dêrom scoe er snjeon-to-jouns nei saun ûre neat mear nimme,
omdet de snein den yngong by him. Sa wierne dy ljue yn dy tiid, rûch
en rou, mar from fen gemoed. Syn âlde wier doaf, mar dy koe altyd
rûke eft er in romerfol hawn hie; en den sei hja: “Dou haste ek wer
drank hawn, Douwe”. “Ja, âlde! sei er den, mar sa lûd net det hja it
hearre koe, “ik woe wol detste hwet minder rûke koeste en hwet
better hearre, den hiene wy beide mear wille yn de wrâld”. Dizze
joun, do er thús kaem, spriek hja nearne fen; hwent it wier sint-Piter,
en den hiene de âlde Grouster ljue mear frij as rjucht hinne, alteast
hja namen it.
Do de âlde man foart wier, roun de widdou der hastich út om ien
en oare by de bakkers op to keapjen, en do hja just dêr mei thús wier,
en de koer mei dy swietekou yn it foarhûs litten hie, kaem ’er gedrús
oan ’e doar. De berntsjes sieten yette om ’e hird om de pipernuten
fen omke op te kôgjen en do sprong immen ta de gong yn mei in
keatting oan de foet, en dy frege eft der ek goede berntsjes oan hûs
wierne? “Ja, sei Saepke, kom mar yn, sinte-Piter!” En dêr kaem er
oan; it wier stjûrman Haije, mar hy wier net to kennen. In rûge
mûtse hie er op en in sek op ’e rêch: en de troanje sa bifommele mei
in siden doek, det ’er neat bleat wier as de eagen. De berntsjes
kroepen neiby yn eltsoarren; mar do hja seagen, det er omke âlde
skansloper oan hie, dy oan alle iggen en seamen mei koeke,
Hamborger kreakelingen, en mei boartersgoed en apels binaeid wier,
weage de âldste it gau om ’er in stik fen to taken; en dêrop plôken hja
him alles fen de klean, ta de knopen ta; dat wierne moaije
trynweeskes. Do frege er oan de mem, eft hja goed wierne? “Ja”, sei
Saepke. “Oars hie ik se yn de sek stitsen”, sei sint-Piter, en do stoep
er yn de gong; mar earst smiet er yette hânfollen pipernuten oer ’e
flier. Yn de gong biet Haije Saepke yn ’t ear: “Ik kom joun let yet ’ris
to sint-Piterjen, as moaije Kei by dy sit.” “Bileaven net om de doarren
strúnje, sei Saepke; den krij ik omke oan de hals, hwent dy is
tinsliepich”. “Nou, kom den dalik by omke, sei er; ik hab in skipke for
dyn âldste jonge makke: dat kinste den meinimme; ik scil dy myn
plannen sizze.” Saepke hie namentlik in frijer, dat in jierrich feint
wier, dy op in boerepleats to Easterwjirrum wenne; ien dy it goed
dwaen koe. Hja neamden him folle fen Moaije Kei, omdet er hwet
pronksk fen skik wier. Douwe Brander, hjar omke, wier wakker foar
it houwelik, omdet er tochte, det hja den berge wier, lyk as men seit;
en de widdou mocht him ek wol lije, mar der wier in naedtsje oan de
man los, en dat bidoar for hjar de hiele man. Hja siet dêr twiske twa
gedachten; naem hja him, dy angel scoe hjar altyd prykje, freesde
hja; en naem hja him net, den bleau hja earm en forlitten, en tocht
hja den by hjar sels: “om dy for ivich to forkeapjen oan in man dêrste
in tsjinnichheit yn haste, dêr haw ik yet to goede hânnen for oan it
liif.” Sa wierne hjar nacht- en deisgedachten, mar it kaem noait yn
hjar gedachten op, det stjûrman Haije nou wer ’ris eagen op hjar
smite scoe, nou ’t hja trije stelten op ’e kast hie, namentlik hjar
berntsjes. Mar lyk as de measte frouljue bisteane, wier hja ek al, det
hja mear fen in séman as in lânman hâldde; en nou er sels yn omke
syn plak komd wier en sels in skip ûnder de foetten hie, nou wier hja
dêr dochs net frjemd fen. Hwent Kei, ho moai er ek like, in bidaerd
feint, dy op in gnap boerepleats siet, wier foar jierren in stik mei
bard, dat hja him noait forjaen koe, sei hja, al woe hy hjar mei goud
bihingje en yn side en brat klaeije. Dêr hie yn syn âlders hûs ’ris in
gnap faem tsjinne, dy in berntsje oerwoun, en dêr waerd Kei mei
bitichte; mar dy liet er onbarmhertich it hûs útsette en dy er
ôfswarde do hja him foar rjucht dage. En do de jonge greater waerd,
do like er him fen top ta tean, ta de neilen fen de fingers en teanen ta.
En de faem lei it, do it yette yn de pakken wier, wylst hy op in
lânforhieringe siet foar him op ’e tafel, det ’er wol fyftich minsken by
wierne; mar hy waerd ’er oars ef oars fen; hy bleau sa hird as in
spiker, en de faem koe der mei oanpiele. Hy mochte sa moai wêze as
er woe, it mochte hjar yette sa moai talykje om boerinne to wirden,
dêr hja yn greatbrocht wier, dy falske eed, dy ontaerdheit, koe hja net
forkropje. Tûzen losse setten en mâlle flinken fen in luftige séman
wierne yn hjar eagen kwalen, dy betterje koene, en dêr joech hja de
jonkheit skild fen, mar sa ’n hou genêsde wol, sei hja by hjar sels,
mar de groede bliuwt ’er dochs ivich.
Lyk as bisteld wier, roun hja yette efkes nei omke Douwe, en frege
eft hja dy jouns wol mei Kei yn de fjûrherne fen omke sitte mochte?
Dat wier sa ’n poeskokentsje, dat dêr op ’e Grouswâl stie; en ja, omke
joech dalik de kaei oer, en moeike naem de sinte-Piter-koerkes for de
berntsjes frjeonlik oan. En stjûrman Haije kaem fen de souder ôf mei
in lytse koffe mei mêsten en seilen en touwen, dêr er twa winters oer
fike, nifele en praktesearre hie; mar omdet it in til wier, en det er it
ding graech net skeind oer hawwe woe, sa droech er it sels en gong
mei de widdou nei hûs ta. En ûnderweis do frege er hjar mar rjucht
út, eft hja Kei wol slite woe? Mar hy hoefde it net to freegjen, hy wiste
it wol, en hja sei neat as: “Ja, Haije. Wier ik ’er mar ôf; mar den wier
’t ’er mei omke to rêdden, en dêr moat ik folle om litte.” “Ja, mar
alles net, sei Haije. Scoestou, jong en fleurich astou biste, dy oan in
âld pluch forhingje? En dou wiste it ommers wol, âlde ljeafde roastet
net. To nacht, as de klok toalf ûre slein hat, scil it spil oangean, mar
den moaste nearne bang for wirde, dat sizze ik dy. Dou moaste mar
net to tichte by it fjûr sitte, mear haw ik dy net to sizzen. It scil sint-
Piterje sa as it noait yet yn Grou bard is, en Kei rekket sa moai net út
de fjûrherne as er der ynkomd is. As ’t mâl komt, gean dou mar yn in
hoekjen stean. Hy is bygelovich, dat wit ik; hy reisget nachts net
maklik allinne, sa sit him dy falske eed yn ’e mage. As er in swart kat
op ’e wei sjucht, den mient ’er al, det er in lytsfeint fen de kweade
foar hat. “Dêr, nonke!” sei er, knypte hjar yn de hân, en treau ’er in
gouden rider yn. “Alde ljeafde roastet net, sei er, tink dêrom, Saepk!”
en dat lêste wird sei er mei dy selde toan as foar fyftsjin jier. It skipke
waerd stil troch it lûk op ’e souder set, en do gong Saepke wer by hjar
berntsjes om de hird sitten.
De twa jongste waerden al slieperich en bigounen to knikkeboljen,
en den kitele de âldste hjar mei in strieke yn ’e noasters, en den
bigounen hja to tsjieren en waerden jounich en tizich. “Berntsjes,
gean op bêd. Strak let de berneklok, en den komt it wiif mei de de
blauwe mouwe”, sei hja. “It wiif mei de blauwe mouwe, mem! Hwa is
dat, mem?” seine de berntsjes nijsgjirrich. “Kenn’ jimme dat telke
net?” sei Saepke, hark den ’ris.”

IT WIIF MEI DE BLAUWE MOUWEN.

Hark! Hwet teistert om de glêzen?
Hark! Hwet wimelt om de doar?
’t Is in selsom tsjuster wêzen.
Bliuw hjir wei, dou swarte moar!
Berntsjes, is ’t wol to bitrouwen,
’t Skym’rich wiif mei blauwe mouwen?

’t Skymrich wiif komt út de marren,

Ut de swarte wetters op;
Ulen fleane mei eltsoarren
Troch de loft op hjar gerop.
Berntsjes, is ’t wol to bitrouwen
’t Skym’rich wiif mei blauwe mouwen?

As de sinne yn ’t wetter dûket

Stiicht hja út de marren wei.
As de stoarm it wetter bûket
 Is ’t for hjar in simmerdei,
En hja bromt troch mêst en touwen,
’t Skym’rich wiif mei blauwe mouwen.

Stikels rint hja dwers oer hinne

En oer de doerren fen de poel;
En jaget wei de ljeave sinne;
En tsjuster wirdt de loft en koel.
Berntsjes, is ’t wol to bitrouwen
It wiif mei de blauwe mouwen!

En kin hja lytse berntsjes fine,

Dy net nei bêd ta wolle gean,
Dy altyt skrieme, en tsjiere en grine,
Dy triuwt hja yn hjar blauwe klean.
O Berntsjes! ’t is om to bisauwen.
Dat wiif mei de blauwe mouwen!

Sa waerd de nacht do ôfbylde as in wiif mei blauwe mouwen: in

sjamme om de berntsjes mak to krijen en nei bêd to jeijen. Hja
seagen ek nuver op, en de lytste krûpte de mem oan, en de oaren
klaeiden hjar dalik út. Do hja op bêd laeinen sluten hja de eagen, en
mei in wink wier de sliep hjar master, lyk as berntsjes binne. Nou hie
Saepke tiid om hjar sint-Piterkoerkes to follen, en dêrby it iene en
oare to tinken en to sizzen.
De âldste jonge sette hja it skipke, dat de stjûrman ré makke hie,
midden op ’e tafel del, en treau it fol koeke en swiet gûd, en sei: “Dou
haste altyd farren yn ’e holle. Boike, boike! it farren hâldt hwet yn.
Nou, dêr is dyn earste skip. Far nou, mar wêz’ foarsichtich. As de
jonges lyts binne boartsje hja op it wetter yn de sleatten; as hja great
wirde den boartsje hja mei de séën en oceanen, mei stoarmen en
orkanen, en laitsje faek mei Gods oardelen. O, wêz’ wizer, boi! Dou
biste de earste, dy ik sa ljeaf hawn ha as in mem in bern hawwe kin.
Far, en far sa lang astou kinste. De sé moat ek bitsjinne wirde; mar
forjit dyn mem net.”
 De twade soan hie hja in lyts hynzerke for koft, omdet dy altyt fen
hynzers en kij praette. Dêr boun hja in lyts rymke oan; it wier sa:

Dêr laeit in hynke, dyn forlangen,

It boerkjen spilet yn dyn sin;
Dat is dyn sykjen, praten, drangen;
Dêr sjongste en dêr dreamste fen.
It húg’t my, det ik by ús oarre
Mei kij en skiep to fjilde teach;
O, mocht it my yet ek gebarre,
Det ik dy ek oan ’t boerkjen seach!

O, siikje net oan frjemde strânnen

’t Gelok, det foar dyn foetten laeit.
It skieden fen dy ljeafste pânnen,
Bitink it, boike, hwet it seit.
In stil bidriuw mei froede sinnen,
O bern! ik sprek in treftich wird,
Dat jowt in himelryk fen binnen
By eigen folk en eigen hird.

En do roun hja mei de lampe nei it bêd ta. “Ja, sjuch, sei hja, dêr
laeit er mei syn roune troanje. It is krekt in boerebistek”. Hja scoe
him in triuwer jaen, mar hja lei de fingers op ’e lippen, en bitocht
hjar wer, om him net wekker to meitsjen.
Einlinge kaem de beurt oan hjar hertlapke, de lytste, dat in famke
wier. Dy joech hja mank oar gûd in widske mei in poppe der yn, en in
poppespinwieltsje. En hwet hja dêrby tochte en sei, dat kin in mem
mar biskriuwe, mar ik haw ’er nin wirden for. Hwent nin

Nin, nin pinnen biskriuwe

Nin memme ljeafdefjûr net.

Hja biljachte it berntsje ’ris yn de krêbbe en sei neat as: “Myn

okkebyld!”
Welcome to Our Bookstore - The Ultimate Destination for Book Lovers
Are you passionate about testbank and eager to explore new worlds of
knowledge? At our website, we offer a vast collection of books that
cater to every interest and age group. From classic literature to
specialized publications, self-help books, and children’s stories, we
have it all! Each book is a gateway to new adventures, helping you
expand your knowledge and nourish your soul
Experience Convenient and Enjoyable Book Shopping Our website is more
than just an online bookstore—it’s a bridge connecting readers to the
timeless values of culture and wisdom. With a sleek and user-friendly
interface and a smart search system, you can find your favorite books
quickly and easily. Enjoy special promotions, fast home delivery, and
a seamless shopping experience that saves you time and enhances your
love for reading.
Let us accompany you on the journey of exploring knowledge and
personal growth!

testbankfan.com