PHP 5 MySQL Programming for the Absolute

Beginner 1st Edition by Andy Harris

9781592004942 pdf download

https://ebookball.com/product/php-5-mysql-programming-for-the-
absolute-beginner-1st-edition-by-andy-harris-9781592004942-13724/

Explore and download more ebooks or textbooks

at ebookball.com
We have selected some products that you may be interested in
Click the link to download now or visit ebookball.com
for more options!.

Microsoft C Programming for the Absolute Beginner 1st

edition by Andrew Harris 1931841160 9781931841160

https://ebookball.com/product/microsoft-c-programming-for-the-
absolute-beginner-1st-edition-by-andrew-
harris-1931841160-9781931841160-15246/

Microsoft C Programming for the Absolute Beginner 1st

Edition by Andrew Harris 1931841160 978-1931841160

https://ebookball.com/product/microsoft-c-programming-for-the-
absolute-beginner-1st-edition-by-andrew-
harris-1931841160-978-1931841160-15316/

C# Programming for the Absolute Beginner 3rd Edition by

Michael Dawson

https://ebookball.com/product/c-programming-for-the-absolute-
beginner-3rd-edition-by-michael-dawson-13730/

ASP Programming for the Absolute Beginner 1st Edition by

John Gosney ISBN 1931841012 9781931841016

https://ebookball.com/product/asp-programming-for-the-absolute-
beginner-1st-edition-by-john-gosney-
isbn-1931841012-9781931841016-10324/
JavaScript and Ajax for Dummies 1st Edition by Andy Harris
ISBN 0470417994 9780470417997

https://ebookball.com/product/javascript-and-ajax-for-dummies-1st-
edition-by-andy-harris-isbn-0470417994-9780470417997-13728/

Learning PHP and MySQL 1st edition by Davis, Michele,

Phillips, Jon 9780596101107, 0596101104

https://ebookball.com/product/learning-php-and-mysql-1st-edition-by-
davis-michele-phillips-jon-9780596101107-0596101104-12444/

Absolute Beginner Guide to Computer Basics 3rd Edition by

Michael Miller ISBN 078973673X 9780789736734

https://ebookball.com/product/absolute-beginner-guide-to-computer-
basics-3rd-edition-by-michael-miller-
isbn-078973673x-9780789736734-12448/

Practical PHP and MySQL Website Databases A Simplified

Approach 1st Edition by Adrian W West ISBN 1430260777
9781430260776
https://ebookball.com/product/practical-php-and-mysql-website-
databases-a-simplified-approach-1st-edition-by-adrian-w-west-
isbn-1430260777-9781430260776-16000/

Build Your Own Database Driven Website Using PHP and MySQL
2nd Edition by Kevin Yank ISBN 0957921810 9780957921818

https://ebookball.com/product/build-your-own-database-driven-website-
using-php-and-mysql-2nd-edition-by-kevin-yank-
isbn-0957921810-9780957921818-15990/
This page intentionally left blank
PHP 5/MySQL
Programming

ANDY HARRIS
© 2004 by Thomson Course Technology PTR. All rights reserved. No SVP, Thomson Course
part of this book may be reproduced or transmitted in any form or by Technology PTR:
any means, electronic or mechanical, including photocopying, record- Andy Shafran
ing, or by any information storage or retrieval system without written
permission from Thomson Course Technology PTR, except for the Publisher:
inclusion of brief quotations in a review. Stacy L. Hiquet
The Thomson Course Technology PTR logo and related trade dress are
Senior Marketing Manager:
trademarks of Thomson Course Technology PTR and may not be used
without written permission. Sarah O’Donnell

Microsoft, Windows, Internet Explorer, Notepad, VBScript, ActiveX, Marketiing Manager:

and FrontPage are either registered trademarks or trademarks of Heather Hurley
Microsoft Corporation in the United States and/or other countries.
Netscape is a registered trademark of Netscape Communications Cor- Manager of Editorial Services:
poration in the U.S. and other countries. Heather Talbot
PHP 5 is copyright © 2001-2004 The PHP Group. MySQL is a registered Acquisitions Editor:
trademark of MySQL AB in the United States, the European Union and
Mitzi Koontz
other countries.

All other trademarks are the property of their respective owners. Senior Editor:
Mark Garvey
Important: Thomson Course Technology PTR cannot provide software
support. Please contact the appropriate software manufacturer’s Associate Marketting Managers:
technical support line or Web site for assistance. Kristin Eisenzopf and
Thomson Course Technology PTR and the author have attempted through- Sarah Dubois
out this book to distinguish proprietary trademarks from descriptive
terms by following the capitalization style used by the manufacturer. Project Editor:
Scott Harris/Argosy Publishing
Information contained in this book has been obtained by Thomson
Course Technology PTR from sources believed to be reliable. However, Technical Reviewer:
because of the possibility of human or mechanical error by our Arlie Hartman
sources, Thomson Course Technology PTR, or others, the Publisher
does not guarantee the accuracy, adequacy, or completeness of any Thomson Course Technology
information and is not responsible for any errors or omissions or the PTR Market Coordina
ator:
results obtained from use of such information. Readers should be par-
Amanda Weaver
ticularly aware of the fact that the Internet is an ever-changing entity.
Some facts may have changed since this book went to press. Copy Editor:
Educational facilities, companies, and organizations interested in mul- Tonya Cupp
tiple copies or licensing of this book should contact the publisher for
quantity discount information. Training manuals, CD-ROMs, and por- Interior Layout Tech:
tions of this book are also available individually or can be tailored for Shawn Morningstar
specific needs.
Cover Designer:
ISBN: 1-59200-494-6 Mike Tanamachi
Library of Congress Catalog Card Number: 2004108011
Printed in the United States of America CD-ROM Producer:
04 05 06 07 08 BH 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 Arlie Hartman

Indexer:
Maureen Shepherd

Proofreadeer:
Jan Cocker
Thomson Course Technology PTR,
a division of Thomson Course Technology
25 Thomson Place
Boston, MA 02210
http://www.courseptr.com
 To Heather, Elizabeth, Matthew, and Jacob,
and to all those who have called me Teacher.
Acknowledgments

irst I thank Him from whom all flows.

F Heather, you always work harder on these books than I do. Thank you
for your love and your support. Thank you Elizabeth, Matthew, and
Jacob for understanding why Daddy was typing all the time.
Thanks to the Open Source community for creating great free software like PHP
and MySQL. Also, thanks to the phpMyAdmin team and the SQLite team for
developing such terrific software and making it freely available.
Thank you, Stacy Hiquet, for your continued support and encouragement on this
and other projects.
Thanks, Scott Harris. You did a great job of juggling all those balls around.
Thanks to Tonya Cupp for drastically improving the readability of the manuscript.
Arlie Hartman, thank you for technical editing and for putting together the CD-ROM.
Thanks to J. Wynia (www.phpgeek.com) for technical editing. Thanks also to Jason
for use of PHPTriad on the CD-ROM.
Special thanks to those who worked on the first edition. Your hard work is the
foundation for something even better.
Thank you to the many members of the Premier/Course team who worked on
this book.
A huge thanks goes to my CSCI N399 and N452 Server-Side Web Development
classes and the many people who sent in comments and advice from the first edi-
tion. Thank you for being patient with my manuscript, for helping me spot many
errors, and for providing invaluable advice. I learned as much from you as you
did from me.
 About the Author

ndy Harris began his teaching career as a high-school special education

A teacher. During that time, he taught himself enough computing to do

part-time computer consulting and database work. He began teaching
computing at the university level in the late 1980s as a part-time job.
Since 1995 he has been a full-time lecturer in the Computer Science Department
of Indiana University/Purdue University–Indianapolis, where he manages the
Streaming Media Lab and teaches classes in several programming languages. His
primary interests are PHP, Java, Microsoft languages, Perl, JavaScript, Web Data,
virtual reality, portable devices, and streaming media. He has written numerous
books on these and other technology topics.
This page intentionally left blank
 Contents at a
Glance
Introduction . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . xxi

Chapter 1: Exploring the PHP Environment . . . . . . . . . . .1

Chapter 2: Using Variables and Input . . . . . . . . . . . . . . 21

Chapter 3: Controlling Your Code with

Conditions and Functions . . . . . . . . . . . . . . .55

Chapter 4: Loops and Arrays . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .95

Chapter 5: Better Arrays and String Handling . . . . . .133

Chapter 6: Working with Files . . . . . . . . . . . . . . . . . . .181

Chapter 7: Writing Programs with Objects . . . . . . . . .229

Chapter 8: XML and Content Management Systems . .271

Chapter 9: Using MySQL to Create Databases . . . . . .299

Chapter 10: Connecting to Databases within PHP . . . .335

Chapter 11: Data Normalization . . . . . . . . . . . . . . . . . . .359

Chapter 12: Building a Three-Tiered Data Application . .383

Appendix A: Reviewing HTML and

Cascading Style Sheets . . . . . . . . . . . . .on cd

Appendix B: Using SQLite as an

Alternative Data Source . . . . . . . . . . . . .on cd

Index . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .429
 Contents

Introduction . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . xxi

Chapter 1: Exploring the PHP Environment . . . . . . .1

Introducing the Tip of the Day Program. . . . . . . . . . . . . . . . . . 2

Programming on the Web Server . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
Installing PHP and Apache. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
Using an Existing Server . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
Installing Your Own Development Environment . . . . . . . . 5
Installing Apache . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
Installing Apache Files . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
Testing Your Server. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
Starting Apache as a Service . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
Configuring Apache . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
Running Your Local Server . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
Installing PHP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
Downloading the PHP Program . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
Telling Apache about PHP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
Adding PHP to Your Pages . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
Adding PHP Commands to an HTML Page . . . . . . . . . . . 12
Examining the Results . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
Configuring Your Version of PHP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
Safe Mode . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
Register Globals . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
Windows Extensions. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
Creating the Tip of the Day Program . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
Summary. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19

Chapter 2: Using Variables and Input . . . . . . . . . .21

Introducing the Story Program . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
Using Variables in Your Scripts. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
Introducing the Hi Jacob Program . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
Creating a String Variable . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
Printing a Variable’s Value . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
Using the Semicolon to End a Line. . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
 xi
Using Variables for More-Complex Pages . . . . . . . . . . . . . . . 28
Building the Row Your Boat Page . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28

Contents
Creating Multi-Line Strings . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
Working with Numeric Variables . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
Making the ThreePlusFive Program . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
Assigning Numeric Values . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
Using Mathematical Operators . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
Creating a Form to Ask a Question. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
Building an HTML Page with a Form . . . . . . . . . . . . . . . . 34
Setting the Action Attribute to a Script File . . . . . . . . . . . 35
Writing a Script to Retrieve the Data. . . . . . . . . . . . . . . . . 35
Sending Data without a Form . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
Understanding the get Method . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
Using a URL to Embed Form Data . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
Working with Multiple Field Queries. . . . . . . . . . . . . . . . . 40
Reading Input from Other Form Elements. . . . . . . . . . . . . . . 40
Introducing the borderMaker Program . . . . . . . . . . . . . . . 40
Building the borderMaker.html Page . . . . . . . . . . . . . . . . 41
Reading the Form Elements. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
Returning to the Story Program . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
Designing the Story . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
Building the HTML Page. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
Checking the Form . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
Building the Final Story . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
Summary. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54

Chapter 3: Controlling Your Code with

Conditions and Functions . . . . . . . . . . .55
Examining the Petals Around the Rose Game . . . . . . . . . . . 56
Creating a Random Number . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
Viewing the Roll Em Program . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
Printing a Corresponding Image . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58
Using the if Statement to Control Program Flow . . . . . . . . . 58
Introducing the Ace Program. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
Creating a Condition . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
Exploring Comparison Operators . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
Creating an if Statement. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
Working with Negative Results . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
Demonstrating the Ace or Not Program . . . . . . . . . . . . . . 64
Using the else Clause . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65
xii
Working with Multiple Values . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
Writing the Binary Dice Program. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
Contents

Using Multiple else if Clauses . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68

Using the switch Structure to Simplify Programming . . . . . 69
Building the Switch Dice Program . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
Using the switch Structure. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71
Combining a Form and Its Results . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71
Responding to Checkboxes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74
Using Functions to Encapsulate Parts of the Program . . . . . 77
Examining the This Old Man Program . . . . . . . . . . . . . . . 77
Creating New Functions . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79
Using Parameters and Function Values . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
Examining the Param.php Program . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
Looking at Encapsulation in the Main Code Body . . . . . . 82
Returning a Value: The chorus() Function . . . . . . . . . . . . 83
Accepting a Parameter in the verse() Function . . . . . . . . 84
Managing Variable Scope . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85
Looking at the Scope Demo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86
Returning to the Petals Game . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88
Starting HTML . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88
Main Body Code . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89
The printGreeting() Function . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89
The printDice() Function . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90
The showDie() Function . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91
The calcNumPetals Function . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92
The printForm() Function . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93
The Ending HTML Code . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94
Summary. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94

Chapter 4: Loops and Arrays . . . . . . . . . . . . . . . . . .95

Introducing the Poker Dice Program . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96

Counting with the for Loop . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
Initializing a Sentry Variable. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98
Setting a Condition to Finish the Loop . . . . . . . . . . . . . . . 99
Changing the Sentry Variable . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99
Building the Loop . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
Modifying the for Loop . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
Counting by Fives . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
Counting Backwards . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102
Using a while Loop. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103
 xiii
Repeating Code with a while Loop . . . . . . . . . . . . . . . . . 103
Recognizing Endless Loops . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105

Contents
Building a Well-Behaved Loop. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106
Working with Basic Arrays . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107
Generating a Basic Array . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109
Using a Loop to Examine an Array’s Contents . . . . . . . 109
Using the array() Function to Preload an Array . . . . . . . 110
Detecting the Size of an Array . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110
Improving This Old Man with Arrays and Loops . . . . . . . . 111
Building the Place Array . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113
Writing Out the Lyrics . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113
Keeping Persistent Data. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114
Counting with Form Fields . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114
Storing Data in the Text Box . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116
Using a Hidden Field for Persistence . . . . . . . . . . . . . . . 117
Writing the Poker Dice Program . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117
Setting Up the HTML . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117
Building the Main Code Body . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118
Making the rollDice() Function. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119
Creating the evaluate() Function . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123
Printing the Results. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129
Summary. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130

Chapter 5: Better Arrays and String Handling . .133

Introducing the Word Search Program Creator. . . . . . . . . . 134
Using the foreach Loop to Work with an Array. . . . . . . . . . 135
Introducing the foreach.php Program. . . . . . . . . . . . . . . 136
Creating an Associative Array . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137
Examining the assoc.php Program . . . . . . . . . . . . . . . . . 138
Building an Associative Array . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138
Building an Associative Array
with the array() Function . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139
Using foreach with Associative Arrays . . . . . . . . . . . . . . 140
Using Built-In Associative Arrays . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
Introducing the formReader.php Program . . . . . . . . . . . 141
Reading the $_REQUEST Array . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
Creating a Multidimensional Array. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144
Building the HTML for the Basic
Multidimensional Array . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146
Responding to the Distance Query . . . . . . . . . . . . . . . . . 147
xiv
Making a Two-Dimensional Associative Array . . . . . . . . . . 150
Building the HTML for the Associative Array. . . . . . . . . 150
Contents

Responding to the Query . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151

Building the Two-Dimensional Associative Array . . . . . 153
Getting Data from the Two-Dimensional
Associative Array . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154
Manipulating String Values . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154
Demonstrating String Manipulation with
the Pig Latin Translator . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154
Building the Form . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157
Using the split() Function to Break a
String into an Array . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157
Trimming a String with rtrim(). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157
Finding a Substring with substr() . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158
Using strstr() to Search for One
String Inside Another . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158
Using the Concatenation Operator . . . . . . . . . . . . . . . . . 159
Finishing the Pig Latin Program . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159
Translating Between Characters and ASCII Values . . . . 159
Returning to the Word Search Creator. . . . . . . . . . . . . . . . . 160
Getting the Puzzle Data from the User . . . . . . . . . . . . . . 160
Setting Up the Response Page . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161
Working with the Empty Data Set . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162
Building the Program’s Main Logic . . . . . . . . . . . . . . . . 163
Parsing the Word List . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164
Clearing the Board . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165
Filling the Board . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166
Adding a Word . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168
Making a Puzzle Board . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174
Adding the Foil Letters . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175
Printing the Puzzle. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176
Printing the Answer Key. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178
Summary. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179

Chapter 6: Working with Files . . . . . . . . . . . . . . . .181

Previewing the Quiz Machine . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182

Entering the Quiz Machine System . . . . . . . . . . . . . . . . . 182
Editing a Quiz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182
Taking a Quiz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183
Seeing the Results . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184
Random documents with unrelated
content Scribd suggests to you:
“Ja, ja, dat heeft u mij geschreven. Maar wat heeft dat eigenlijk met mijn
standpunt te maken? Naar mijn meening is Italië slechts een natie, een deel
der menschheid, en ik wil de eendracht, de broederschap der volkeren, een
verzoend, geloovig, gelukkig menschdom. Wat komt de regeeringsvorm,
een monarchie of een republiek er op aan? Wat komt het denkbeeld van een
éénig en onafhankelijk vaderland erop aan, als er nog slechts een vrij, in
gerechtigheid en waarheid levend volk bestaat!”

Van dezen geheelen geestdriftigen kreet had Orlando slechts één woord in
zich opgenomen.

“De republiek! Ik heb er in mijn jeugd innig naar verlangd!” ging hij zacht
en met een peinzend gelaat voort. “Ik heb voor haar gestreden, ik heb
samengezworen met Mazzini, een heilige, een geloovige, die zich tegen het
absolute te pletter geloopen heeft. En daarna? Men moest de praktische
noodzakelijkheid aanvaarden, zelfs de meest intransigenten hebben zich
aangesloten … Zou thans de republiek ons redden? In ieder geval zou zij
maar weinig verschillen van onze parlementaire monarchie: zie maar wat er
in Frankrijk gebeurt. Waarom dan een revolutie te wagen, die de macht
misschien brengen zou in de handen van de uiterste revolutionnairen, van
de anarchisten? Daar zijn wij allen bang voor, daar is onze berusting het
bewijs voor … Ik weet wel, dat sommigen de redding zien in een
republikeinsche federatie; alle oude kleine staatjes omgezet in even zoovele
republieken onder leiding van Rome. Het Vaticaan zou daarbij misschien
heel wat kunnen winnen. Men kan niet zeggen, dat het daarvoor werkt, het
ziet alleen niet zonder welgevallen de mogelijkheid ervan onder de oogen.
Maar het is een droom, een droom!”

Hij vond zijn vroolijkheid, waarin zelfs een zweempje ironie doorklonk,
terug.

“Weet u wat mij in uw boek zoo aangetrokken heeft? Want, ondanks al mijn
bedenkingen heb ik het tweemaal gelezen … Welnu, dat Mazzini zelf het
bijna geschreven kon hebben. Ja, ik heb er mijn jeugd in teruggevonden, al
de overdreven-dolle verwachtingen, die ik op mijn vijf-en-twintigste jaar
koesterde, de hoop, dat Christus’ godsdienst de pacificatie der wereld door
het Evangelie tot stand brengen zou … Wist u wel, dat, lang vóór u, Mazzini
de hernieuwing van het Katholicisme gewild heeft? Hij schoof het dogma
en de discipline ter zijde, hield slechts de moraal over. En het nieuwe
Rome, het Rome van het volk, gaf hij aan de algemeene Kerk, waarin alle
andere Kerken van het verleden zouden samensmelten: Rome, de eeuwige,
de gepraedestineerde Stad, de moeder en de koningin, wier heerschappij
opnieuw ontstond tot het definitieve geluk der menschheid!… Is het niet
zonderling, dat het tegenwoordige neo-Katholicisme, de nog onbestemde
spiritualistische herleving, de idee der Christelijke gemeenschap en der
Christelijke naastenliefde, waarover men het thans zoo druk heeft, in den
grond der zaak niets anders is dan een terugkeer tot de mystieke en
humanitaire denkbeelden van 1848? Ach, ik heb dat alles medegemaakt, ik
heb erin geloofd en ervoor gestreden, en ik weet in welk een treurige
verwarring die vluchten in het blauw van het mysterieuse ons gebracht
hebben! Wat zal ik u zeggen? Ik heb mijn vertrouwen verloren!”

En toen Pierre zich van zijn kant ook opwond en antwoorden wilde, viel hij
hem dadelijk in de rede:

“Neen, laat mij uitpraten … Ik heb u alleen willen overtuigen hoe beslist
noodzakelijk het voor ons was, Rome te veroveren en tot hoofdstad van
Italië te maken. Zonder Rome kon het nieuwe Italië niet bestaan. Rome was
de oude glorie; Rome bevatte in zijn stof de souvereine macht, die wij
herstellen wilden, het gaf aan hem, die het bezat, kracht, schoonheid,
eeuwigheid. In het middelpunt van het land gelegen, was het het hart
daarvan, moest het er het leven van worden, zoodra men het uit den langen
slaap van zijn puinhoopen gewekt zou hebben … O, wat hebben wij ernaar
verlangd te midden van onze overwinningen en nederlagen, gedurende de
jaren van afschuwlijk ongeduldig wachten! Ik, ik heb het meer dan eenige
vrouw liefgehad en begeerd; mijn bloed brandde, ik werd wanhopiger naar
mate ik ouder werd. En toen wij het in ons bezit hadden, waren wij zoo
dwaas het weelderig, grootsch, tot heerscheres, tot de gelijke van andere
groote hoofdsteden, Berlijn, Parijs en Londen te willen maken … Kijk er
naar. Het is nog steeds mijn eenige liefde, mijn eenige troost, nu ik dood
ben, daar niets meer in mij leeft dan mijn oogen.”
Met hetzelfde gebaar had hij weer naar het raam gewezen. Onder den
diepen hemel strekte Rome, purper en goud in de schuin vallende
zonnestralen, zich in het oneindige uit. Heel in de verte sloten de boomen
van den Janiculus den horizont met hun groenen, helder smaragdgroenen
gordel af, terwijl meer naar links de dom van de St. Pieter, bleek-blauw, op
een in het felle licht doffen saphier geleek. Dan kwam de lager gelegen
stad, de oude stad, rood, als verbrand door eeuwen van heete zomers; zij
was zoo zacht voor het oog, zoo mooi in het diepe leven van het verleden,
een grenzenlooze chaos van daken, gevelmuren, torens, campaniles en
koepels. Maar op het eerste plan, onder het raam, lag de nieuwe stad, die
men in de laatste vijf-en-twintig jaar gebouwd had, op elkaar gehoopte, nog
krijtachtige kubussen van metselwerk, die noch de zon noch de
geschiedenis in haar purper gehuld hadden. Vooral de daken van het
reusachtige ministerie van Financiën strekte zich in zijn afschuwlijke
leelijkheid als eindelooze, troosteloos-vale steppen uit. En op die nieuwe
gebouwen waren ten slotte de blikken van den ouden soldaat uit den
veroveringstijd blijven rusten.

Er ontstond een stilte. Pierre voelde de lichte koude van de verborgen,

onuitgesproken droefheid langs zich strijken en wachtte beleefd.

“Neem me niet kwalijk, dat ik u in de rede gevallen heb,” ging Orlando

voort. “Maar ik geloof, dat we niet met vrucht over uw boek kunnen
spreken, zoolang u Rome niet van nabij gezien en bestudeerd hebt. U bent
gisteren pas hier gekomen, niet waar? Welnu, loop de stad door, kijk en
vraag, en ik geloof, dat vele van uw denkbeelden veranderen zullen. Ik
verwacht vooral veel van den indruk, dien het Vaticaan op u maken zal,
daar u toch alleen gekomen zijt om den paus te zien en een werk voor de
Indexcongregatie te verdedigen. Waarom zouden wij ons thans in een
nuttelooze discussie begeven, waar de feiten zelf u tot geheel andere
denkbeelden brengen zullen, veel beter, dan ik het door de mooiste
redevoeringen zou kunnen?… Dus afgesproken, u komt nog eens terug, en
dan zullen we weten waarover we spreken moeten, en het misschien eens
worden kunnen.”
“Zeker,” antwoordde Pierre. “Ik was vandaag alleen maar gekomen, om u
dank te zeggen, dat u mijn boek met belangstelling gelezen hebt, en om in u
een der sieraden van Italië te begroeten.”

Orlando, verstrooid, luisterde niet, zijn blikken waren nog altijd op Rome
gevestigd. Hij wilde niet, dat erover gesproken werd, maar ondanks zichzelf
begon hij, geheel door een heimelijke onrust beheerscht, met fluisterende
stem als in een onwillekeurige biecht weer te spreken:

“Ongetwijfeld zijn wij te hard van stapel geloopen. Er waren

onvermijdelijke, nuttige uitgaven: straten, havens, spoorwegen. En
gewapend moest het land ook worden; in den beginne heb ik me dan ook
tegen de zware militaire lasten niet verzet … Maar later, dat zware
oorlogsbudget—de lasten van een oorlog, die niet kwam, het wachten
waarop ons geruïneerd heeft. O, ik ben altijd een vriend van Frankrijk
geweest; het eenige, dat ik het verwijt, is, dat het den toestand, die ons
opgedrongen was, de beweegredenen, die wij hadden voor ons verbond met
Duitschland, niet begrepen heeft … En de milliarden, die Rome ingeslikt
heeft! Dat was waanzin; wij hebben gezondigd uit geestdrift en hoogmoed.
In de droomen, die ik, eenzame oude, hier kon droomen, ben ik een der
eersten geweest, die den afgrond, de verschrikkelijke financieele crisis, het
bankroet, waarin de natie zou ondergaan, vooruitgezien heb. Ik heb het mijn
zoon en allen, die bij mij kwamen, toegeschreeuwd, maar wat hielp het? Zij
luisterden niet naar mij, zij waren krankzinnig, kochten, verkochten,
bouwden in hun speculatiewoede en hersenschimmige geldwoede. U zult
het zien, u zult het zien … Het ergste is, dat wij niet, zooals u, in een dichte
landbevolking een reserve aan goud en menschen hebben, een spaarkas, die
steeds gereed staat, om de door de catastrophes geslagen gaten weer te
vullen. Bij ons hernieuwt het opstijgen van het volk, dat nog niets
beteekent, het sociale bloed niet door een gestadigen toevloed van nieuwe
menschen, het is arm, het heeft geen oude wollen kousen, die het ledigen
kan. De ellende is vreeselijk, waarom het te ontkennen? Zij, die geld
hebben, verteren het liever kleinzielig in de steden dan het te wagen in
landbouw- en industrieele ondernemingen. Fabrieken worden zoo goed als
niet gebouwd. De bodem wordt nog op dezelfde barbaarsche wijze als twee
duizend jaar geleden bebouwd … Daar ligt Rome, Rome, dat geen Italië
geschapen heeft, dat Italië door zijn vurigen hartstocht tot hoofdstad
gemaakt heeft; Rome, dat nog slechts het schitterende decor van den roem
der eeuwen is, Rome, dat ons met zijn ontaarde, hoogmoedige en
nietsdoende pauselijke bevolking niets gegeven heeft dan de schittering van
dat decor! Ik heb het te lief gehad, ik heb het nog te lief, dan dat ik er spijt
over kan hebben hier te zijn. Maar, groote God, tot welk een waanzin heeft
het ons gebracht, hoeveel millioenen heeft het ons gekost, wat drukt het ons
met zijn triomphantelijk gewicht!… Zie zelf, zie zelf slechts!”

En hij wees op de kleurlooze daken van het ministerie van Financiën, de

eindelooze, troostelooze steppe, als had hij daar den bij voorbaat gemaaiden
oogst van roem, de afschuwlijke kaalheid van het dreigend bankroet gezien.
Zijn oogen werden omsluierd door heimelijke tranen; hij zag er trotsch uit
in zijn aan het wankelen gebrachte hoop, in zijn hem pijnigenden angst, met
zijn grooten, witharigen leeuwenkop. Nu was hij machteloos, vastgenageld
in die zoo kale en lichte, zoo hoogmoedig armelijke kamer, die een protest
scheen te zijn tegen den monumentalen rijkdom van het geheele kwartier.
Dat was het dus wat men uit de verovering gemaakt had! En hij was nu
door den bliksem getroffen, niet in staat nog eenmaal zijn bloed en zijn ziel
te geven.

“Ja, ja,” riep hij opnieuw uit; “wij gaven alles, ons hart en ons hoofd, ons
geheele bestaan, zoolang het erom ging het vaderland één en onafhankelijk
te maken. Maar wie interesseert zich, nu het vaderland geschapen is, voor
de reorganisatie van zijn financiën! Dàt is geen ideaal! En dat is de reden,
waarom, terwijl de ouden sterven, geen nieuwe man onder de jongeren
opstaat!”

Plotseling hield hij, eenigszins verlegen en glimlachend over zijn eigen

onstuimigheid, op.

“Neem me niet kwalijk, dat ik zoo doorsla! Ik ben nu eenmaal

onverbeterlijk … Maar nu zullen we er werkelijk over uitscheiden; u komt
terug, wanneer u alles gezien hebt, en dan praten we verder.”
Vanaf dat oogenblik was hij een innemend gastheer, en Pierre begreep uit de
vriendelijkheid en welwillendheid, waarmede hij hem omgaf, hoe het hem
speet te veel gesproken te hebben. Hij bezwoer hem lang te Rome te
blijven, het niet te vlug te veroordeelen, overtuigd te zijn, dat Italië in den
grond der zaak Frankrijk nog altijd liefhad; hij wilde ook, dat men Italië
liefhad, een ware angst greep hem aan bij de gedachte, dat men het
misschien niet meer liefhad. Evenals den vorigen avond in het paleis
Boccanera was de priester zich bewust, dat men een soort druk op hem
uitoefende om hem tot bewondering en liefde te dwingen. Evenals een
vrouw, die voelt, dat zij niet mooi is, aan zich twijfelt en prikkelbaar is, was
Italië bang voor den indruk, dien het op zijn bezoekers zou maken, trachtte
het ondanks alles al hun liefde te behouden.

Toen Orlando hoorde, dat Pierre in het paleis Boccanera logeerde, wond hij
zich opnieuw op; hij maakte een gebaar van levendige ergernis, toen hij
juist op hetzelfde oogenblik op de deur hoorde kloppen. Hij riep binnen,
maar hield tevens den priester terug.

“Neen, ga niet weg, ik wil weten …”

Een dame kwam binnen. Zij was de veertig gepasseerd, was klein en rond,
knap nog met haar poppengezichtje en haar vriendelijke glimlachjes, blond
en had groene, als bronwater heldere oogen. Tamelijk goed gekleed zag zij
er in haar reseda-kleurig toilet aardig, bescheiden en bezadigd uit. “Ha, ben
jij het, Stefana?” zeide de grijsaard, terwijl hij zich liet omhelzen.

“Ja, oom, ik kwam langs en wilde even zien hoe u het maakte.”

Het was mevrouw Sacco, een nicht van Orlando. Zij was te Napels geboren,
haar moeder een Milaneesche, was getrouwd met den Napolitaanschen
bankier Pagani, die later geheel geruïneerd werd. Na de ruïne was Stefana
getrouwd met Sacco, toen nog slechts een laag ambtenaar bij de posterijen.
Van dat oogenblik af had Sacco, die het huis van zijn schoonvader weer in
de hoogte wilde brengen, zich in vreeselijke, gecompliceerde en verdachte
zaken geworpen en ten slotte het onverwachte geluk gehad tot Kamerlid
gekozen te worden. Sedert hij naar Rome gekomen was, om dat op zijn
beurt te veroveren, had zijn vrouw hem in zijn verterende eerzucht moeten
helpen, toilet maken en een salon openen; en al gedroeg zij zich daarbij wat
onbeholpen, toch bewees zij hem diensten, die niet te verachten waren, daar
zij zeer spaarzaam en voorzichtig was, en het huishouden op uitnemende
wijze bestuurde, alle uitstekende en goede Noord-Italiaansche
eigenschappen, die zij van haar moeder geërfd had en die een scherp
contrast vormden met het onrustige karakter en de liederlijkheid van haar
man, in wien Zuid-Italië met zijn wellustige hartstochten steeds weer
opvlamde.

De oude Orlando, die Sacco verachtte, had voor zijn nicht, in wie hij zijn
eigen bloed terugvond, een zekere toegenegenheid behouden. Hij dankte
haar voor haar vriendelijkheid en begon bijna onmiddellijk over het bericht
in de ochtendbladen, daar hij heel goed begreep, dat de afgevaardigde zijn
vrouw gezonden had om te hooren, hoe hij erover dacht.

“En hoe staat het met het ministerschap?”

Zij was gaan zitten en keek, zonder zich te haasten, naar de couranten, die
op de tafel slingerden.

“O, daaromtrent is nog niets bepaald, de couranten hebben te vroeg

gesproken. Sacco is bij den minister-president ontboden en zij hebben
samen een onderhoud gehad. Maar hij aarzelt, hij is bang niet genoeg op de
hoogte te zijn van Landbouw. O, als het Financiën was!… En bovendien,
hij zou nooit een besluit nemen zonder u te raadplegen. Hoe denkt u erover,
oom?”

Hij viel haar met een heftig gebaar in de rede.

“Neen, neen, met zulke zaken bemoei ik mij niet.”

Het vlugge succes van dien avonturier Sacco, die altijd in troebel water
vischte, was een gruwel in zijn oogen, het begin van het eind. Zijn zoon
Luigi bracht hem tot vertwijfeling; maar als men bedacht, dat Luigi met zijn
levendig begrip en zijn altijd nog goede eigenschappen, niets was, terwijl
Sacco, dat warhoofd, deze eeuwige wellusteling, zich in de Kamer had
weten te werken en nu op het punt stond een portefeuille te bemachtigen!
Een klein, donker, uitgedroogd mannetje met groote, ronde oogen,
uitstekende jukbeenderen en kin, altijd dansend en schreeuwend, zeldzaam
welsprekend, met een krachtige, machtige en tevens streelende stem!
Indringerig, van alles gebruik makend, verleidend en heerschzuchtig!

“Versta me goed, Stefana, zeg aan je man, dat de eenige raad, dien ik hem
geef, is zoo gauw mogelijk weer ambtenaar bij de Posterijen te worden,
waar hij misschien diensten bewijzen kan.”

Den oud-soldaat ergerde het voornamelijk, dat een kerel als Sacco als een
bandiet Rome binnengevallen was, Rome, welks verovering zooveel edele
krachtsinspanning gekost had. Op zijn beurt veroverde Sacco het, ontnam
het aan hen, die het zoo duur gekocht hadden, nam er bezit van, doch alleen
om er zijn ongebreideld verlangen naar macht te bevredigen. Onder een
vriendelijk uiterlijk was hij besloten alles te verslinden. Na de overwinning
waren, nu de buit daar nog warm lag, de wolven gekomen. Het Noorden
had Italië geschapen, het Zuiden ijlde nu op den buit af, wierp zich daarop,
leefde ervan als van een prooi. En aan de woede van den verpletterden held
lag vooral ten grondslag het zich steeds duidelijker openbarende
antagonisme tusschen het Noorden en het Zuiden: het Noorden arbeidzaam
en spaarzaam, politiek voorzichtig, ontwikkeld en open voor moderne
denkbeelden; het Zuiden onwetend en lui, genotzuchtig, met de hinderlijke
onordelijkheid in daden en den ledigen glans van mooie, welluidende
woorden.

Stefana glimlachte kalm, terwijl zij naar Pierre, die bij het raam was gaan
staan, keek.

“O, oom, dat zegt u wel, maar toch houdt u van ons, en meer dan eens hebt
u mij een goeden raad gegeven, waarvoor ik u nog dankbaar ben … Onder
andere in die geschiedenis met Attilio …”

Zij bedoelde haar zoon, den luitenant, en zijn liefdesavontuur met Celia, de
kleine prinses Buongiovanni, waarover alle zwarte en witte salons spraken.
“Attilio—dat is heel wat anders!” riep Orlando uit. “Evenals jij, is hij van
mijn bloed, en het is wonderlijk, zooals ik mij in dien kwajongen terugvind.
Ja, hij is precies eender als ik, toen ik zoo oud was, en mooi en dapper en
enthousiast … Je ziet, dat ik mezelf complimentjes maak. Maar werkelijk,
ik mag Attilio heel graag, hij ligt me aan het hart, want hij is de toekomst,
hij geeft mij mijn hoop terug … En hoe staat het met zijn geschiedenis?”

“Och oom, die quaestie bezorgt ons heel wat verdriet. Ik heb er al eens met
u over gesproken, maar u haalde uw schouders op en zeide, dat de ouders in
dergelijke quaesties de jongelui hun liefdeszaken zelf maar in orde moesten
laten brengen … Maar wij willen toch niet, dat men overal zegt, dat wij
onzen zoon aansporen de kleine prinses te schaken, om dan later haar geld
en haar titel te trouwen.”

Orlando lachte hartelijk.

“Dat is me ook een bezwaar! Je man heeft je zeker opgedragen dat tegen
me te zeggen? Ja, ik weet, dat hij in deze quaestie graag den fijngevoelige
speelt. Maar ik zeg je nog eens, ik houd me voor minstens zoo netjes als hij
is, en als ik een zoo openhartigen, zoo goed en zoo naïef-verliefden zoon
had als den jouwe, dan zou ik hem laten trouwen met wie en zooals hij
wilde … De Buongiovanni’s! Lieve God, het zou voor de Buongiovanni’s
met al hun adel en al het geld, dat zij nog hebben, een groote eer zijn om
een knappen jongen met zoo’n goed hart tot schoonzoon te hebben.”

Weer kreeg Stefana’s gelaat een uitdrukking van kalme voldaanheid. Zij
kwam zeker alleen, om dat te hooren.

“Goed, oom, ik zal het aan mijn man zeggen en hij zal daar zeker rekening
mede houden, want, al is u streng voor hem, hij heeft een ware vereering
voor u. En wat dat ministerschap aangaat, daar komt misschien niets van.
Sacco zal naar omstandigheden handelen.”

Zij was opgestaan en nam afscheid van den grijsaard, terwijl zij hem,
evenals bij haar komst, teeder omarmde. Zij maakte hem een complimentje
over zijn goed uitzien, vond hem nog knap en deed hem glimlachen door te
zeggen, dat zij een dame kende, die nog dol op hem was. Na met een kleine
buiging den zwijgenden groet van den jongen priester beantwoord te
hebben, ging zij op haar bescheiden en kalme manier weg.

Een oogenblik bleef Orlando zwijgen en hield, in zijn droefgeestige

stemming terugvallend, zijn blik gericht op de deur; hij dacht ongetwijfeld
aan het verdachte en pijnlijke heden, dat zoo zeer verschillend is van het
roemrijke verleden. Plotseling wendde hij zich weer tot Pierre, die nog
steeds wachtte.

“Dus logeer je in het paleis Boccanera, vriendlief. Wat een ongeluk ook
daar!”

Maar toen de priester hem zijn gesprek met Benedetta verteld had en dus
ook zei, dat zij nog altijd van hem hield en nooit zijn goedheid vergeten
zou, wat er ook gebeuren mocht, maakte een ontroering zich van hem
meester. Zijn stem beefde.

“Ja, zij is een goede ziel, zij is niet slecht. Maar wat zal je eraan doen? Zij
hield niet van Luigi en hij zelf is misschien een beetje heftig geweest … Die
dingen zijn geen geheim meer, ik praat er vrij met u over, daar tot mijn
groot verdriet de geheele wereld ze kent.”

Orlando gaf zich geheel aan zijn herinneringen over en vertelde, hoe
gelukkig hij zich vóór het huwlijk gevoeld had bij de gedachte aan het
wondermooie schepseltje, dat zijn dochter worden en jeugd en bekoring om
zijn ziekestoel brengen zou. Hij had altijd een vereering gehad voor de
schoonheid, de hartstochtelijke vereering van een minnaar, wiens eenige
liefde steeds de vrouw gebleven zou zijn, indien het vaderland niet het beste
van zijn wezen tot zich getrokken had. En Benedetta aanbad hem, vereerde
hem, kwam steeds weer bij hem zitten in zijn klein armoedig kamertje, dat
dan schitterde door den glans van goddelijke charme, die zij met zich
bracht. Hij herleefde in haar frisschen adem, in den zuiveren geur en de
stralende teederheid, waarmede hij haar omringde. Maar welk een
vreeselijk drama onmiddellijk daarna, wat had zijn hart gebloed, toen hij
niet wist, hoe hij de echtgenooten verzoenen moest. Hij kon zijn zoon geen
ongelijk geven, dat hij de erkende echtgenoot wilde zijn.
In den beginne, na den eersten rampzaligen nacht, na die botsing tusschen
de beide echtgenooten, die beiden hardnekkig aan hun recht vasthielden,
had hij gehoopt Benedetta in de armen van haar man terug te kunnen
brengen. Maar toen zij hem weenend alles vertelde, hem haar oude liefde
voor Dario bekende, hem haar afschuw tegen de daad, tegen het geven van
haar maagdelijkheid aan een anderen man, zeide, toen begreep hij, dat zij
nooit toegeven zou. Een geheel jaar was verloopen, hij had een jaar
vastgenageld op zijn ziekestoel doorgebracht, terwijl onder hem, in die
weelderige vertrekken, waarvan de geluiden zelfs niet tot zijn ooren
doordrongen, dat hartverscheurende drama afgespeeld werd. Hoe dikwijls
had hij getracht te luisteren, bang voor twisten, wanhopig zich niet meer
nuttig te kunnen maken. Van zijn zoon, die zweeg, vernam hij niets; hij
hoorde slechts nu en dan bijzonderheden van Benedetta. En dit huwlijk,
waarin hij eens den zoo vurig verlangden band tusschen het oude en het
nieuwe Rome gezien had, dat niet voltrokken huwlijk maakte hem
wanhopig; het was het echec van al zijn verwachtingen, de definitieve
ontgoocheling van zijn levensdroom. Hij zelf was ten slotte naar een
echtscheiding gaan verlangen, zoo ondragelijk was het lijden onder een
dergelijken toestand.

“Ach, lieve vriend, nog nooit heb ik het fatale van zekere tegenstellingen
zoo goed begrepen—en hoe men met het meest liefhebbende hart en het
oprechtste karakter zijn ongeluk en dat van anderen bewerken kan.”

Maar de deur ging opnieuw open en ditmaal kwam, zonder geklopt te

hebben, graaf Prada binnen. Onmiddellijk nam hij, na den bezoeker, die
opgestaan was, vluchtig gegroet te hebben, zacht de handen van zijn vader
en betastte die, bang, dat hij ze te warm of te koud vinden zou.

“Ik kom juist van Frascati, waar ik heb moeten overnachten, zoo druk heb
ik het met dat onderbroken bouwen. Ze hebben me gezegd, dat u een
slechten nacht gehad hebt.”

“Wel neen, geen quaestie van.”

“O, u zoudt het nooit bekennen … Waarom blijft u er zoo hardnekkig bij om
hier te wonen, zonder eenig gemak? Dat gaat op uw jaren niet meer. U
zoudt me er zoo’n groot pleizier mede doen, als u een meer comfortabele
kamer nam, waar u beter zoudt kunnen slapen.”

“Neen, hoor, ik denk er niet aan … Ik weet, dat je het goed met mij meent,
beste Luigi. Maar laat ik mijn eigen zin nou maar doen. Dat is de eenige
manier, om mij gelukkig te maken.”

Pierre werd diep getroffen door de innige liefde, die uit de blikken der beide
mannen straalde, terwijl zij elkaar oog in oog aankeken. Het scheen hem
zoo aandoenlijk, zoo prachtig mooi toe, daar toch zooveel tegenstrijdige
denkbeelden en handelingen, zooveel verschillen, die een moreele breuk
veroorzaakt hadden, hen scheidden.

Hij vergeleek hen met belangstelling. Graaf Prada, die korter en gezetter
was, had denzelfden energieken, krachtigen kop met borstelig zwart haar,
dezelfde openhartige, eenigszins harde oogen in een blozend gezicht met
dikke snor. Maar de mond verschilde, een zinnelijke, vraatzuchtige mond
met een wolfsgebit, een bloeddorstige mond, als geschapen voor den avond
na den slag, wanneer het er slechts nog om gaat in de overwinning van
anderen te bijten. Dat was dan ook de reden, waarom men, wanneer zijn
vrijmoedige oogen geprezen werden, zeide: “Ja, maar zijn mond bevalt mij
niet.” Zijn voeten waren groot, zijn handen dik en te breed, maar mooi.

Pierre verwonderde er zich over, dat hij precies zoo was als hij verwacht
had. Hij kende zijn geschiedenis nauwkeurig genoeg, om zich een beeld van
den heldenzoon te kunnen vormen, dien de overwinning bedorven had, die
met vollen mond den door het roemrijke zwaard van zijn vader gemaaiden
oogst verslindt. Hij ging vooral na hoe de deugden van zijn vader van den
rechten weg afgeweken waren, zich in het kind tot ondeugden vervormd
hadden; de edelste eigenschappen waren ontaard, de heldhaftige,
onbaatzuchtige energie was woeste genotzucht, de man van den slag de man
van den buit geworden, sedert de grootsche gevoelens van geestdrift
sliepen, sedert men niet meer vocht en te midden van den opgehoopten buit
in alle kalmte plunderde en roofde. En de held, de met lamheid geslagen, tot
onbeweeglijkheid gedoemde vader moest getuige zijn van de ontaarding
van zijn zoon, den met millioenen volgepropten zakenman.

Maar Orlando stelde Pierre voor.

“Mijnheer de abbé Pierre Froment, over wien ik je zoo dikwijls gesproken

heb, de schrijver van het boek, dat ik je heb laten lezen.”

Prada was dadelijk zeer vriendelijk en begon onmiddellijk met een

intelligenten hartstocht over Rome te spreken als iemand, die er een groote
moderne hoofdstad van maken wil. Hij had het na het tweede keizerrijk
gemetamorphoseerde Parijs, het na de overwinningen van Duitschland
vergroote en verfraaide Berlijn gezien; en volgens hem werd Rome, als het
zich bij die beweging niet aansloot, als het niet een groote stad werd, die
een groot volk bewonen kon, met een spoedigen dood bedreigd. Of een
ineenstortend museum of een nieuw-geschapen, herboren stad.

Vol belangstelling, reeds bijna gewonnen luisterde Pierre naar dezen

welsprekenden man, wiens krachtige en heldere geest hem inpalmde. Hij
wist hoe handig hij gemanoeuvreerd had in de zaak van de villa Montefiori,
waarbij hij rijk geworden was en zoovele anderen zich geruïneerd hadden,
daar hij ongetwijfeld de onvermijdelijke catastrophe reeds voorzien had op
het oogenblik, waarop de agiowoede de geheele natie nog het hoofd op hol
bracht. Toch ontdekte hij op dit wilskrachtige, energieke gezicht reeds
teekenen van moeheid, vroegtijdige rimpels, afhangende lippen, alsof de
man uitgeput raakte van het voortdurende strijden tusschen al die
instortingen om hem heen, welke den grond ondermijnden en door den
terugslag ook de best belegde fortuinen dreigden mede te sleepen. Men
vertelde, dat Prada in den laatsten tijd ernstige zorgen gehad had; niets
stond meer vast, alles kon opgeslokt worden ten gevolge van de financieele
crisis, die van dag tot dag dreigender werd. Bij dezen ruwen zoon van
Noord-Italië ontstond onder den verweekelijkenden, verderfelijken invloed
van Rome een soort verval, een langzame verrotting. Al zijn hartstochten
hadden hun bevrediging gezocht, hij putte er zich in uit door alles—zijn
zucht naar geld, zijn passie voor vrouwen—hun volle maat te geven.
Vandaar de groote, zwijgende droefheid van Orlando, als hij dit snelle
verval van zijn veroveraarsras zag, terwijl Sacco, de Zuid-Italiaan, door het
klimaat geholpen en als geschapen voor die wellustige lucht en voor die
door de zon verbrande steden vol oud stof, er zich ontwikkelde als de
natuurlijke vegetatie van den door de misdaden der geschiedenis gedrenkten
bodem en zich er langzamerhand van alles, van rijkdom en macht, meester
maakte.

Toen de naam Sacco genoemd werd, vertelde de vader den zoon van
Serafina’s bezoek. Zonder verder iets te zeggen, keken zij beiden elkaar met
een glimlach aan. Het gerucht liep, dat de overleden minister van
Landbouw misschien niet dadelijk vervangen zou worden, dat een andere
minister het departement ad interim zou leiden en men de opening der
Kamer afwachten zou.

Daarna kwam het gesprek op het paleis Boccanera, waarbij Pierre dubbel
aandachtig toeluisterde.

“Zoo, logeert u in de Via Giulia,” zeide de graaf tegen hem. “Daar slaapt
het heele oude Rome in de stilte der vergetelheid.”

Onbevangen sprak hij over den kardinaal en zelfs over Benedetta, de

contessina, zooals hij zeide, wanneer hij over zijn vrouw sprak. Hij deed
alles om geen toorn te laten blijken. Maar de jonge priester voelde, dat hij
inwendig beefde, dat zijn hart nog bloedde en gromde van wrok. Bij hem
brak de begeerte naar de vrouw los met de heftigheid van een behoefte, die
onmiddellijk bevredigd moest worden; ongetwijfeld was dat weer een der
ontaarde deugden van zijn vader: de dwepende geestdrift, die op het doel
toesnelde en tot onmiddellijk handelen aanzette. Toen hij, na zijn liaison
met prinses Flavia, Benedetta, de goddelijke nicht van een zoo mooi
gebleven tante, bezitten wilde, had hij zich dan ook in alles geschikt; in een
huwelijk, in den strijd tegen dat jonge meisje, dat hem niet lief had, in het
zekere gevaar zijn geheele leven te bederven. Liever had hij Rome in brand
gestoken dan van haar afgezien. En dat, waaraan hij thans zonder hoop op
genezing leed, de steeds weer opengaande wonde in zijn borst was het
bewustzijn, dat hij haar niet bezeten had, dat hij zeggen moest, dat zij de
zijne was en zich aan hem geweigerd had.
Nooit zou hij den smaad kunnen vergeten; de wond bleef in zijn
onbevredigden hartstocht, waar de minste ademtocht het branden weer
aanwakkerde. En onder het correcte uiterlijk verborg zich een razende,
jaloersche en wraakzuchtige wellusteling, die tot een misdaad in staat was.

“Mijnheer de abbé is op de hoogte,” prevelde de oude Orlando met zijn

droevige stem.

Prada maakte een gebaar als om te zeggen, dat iedereen op de hoogte was.

“O, vader, als ik niet naar u geluisterd had, zou ik mij nooit tot dat
nietigverklaringsproces geleend hebben. De contessina zou dan wel
verplicht geweest zijn weer in de echtelijke woning terug te keeren, en zich
thans niet met haar liefje, dien neef Dario van haar, vroolijk over ons
maken.”

Op zijn beurt wilde Orlando nu met een gebaar protesteeren.

“Maar natuurlijk, vader. Waarom denkt u, dat zij van hier gevlucht zou zijn
als het niet is, om thuis in de armen van haar minnaar te leven? En ik vind
zelfs, dat het paleis in de Via Giulia met zijn kardinaal vrij vuile zaakjes
verbergt.”

Deze strafbare, volgens hem publieke, schaamtelooze liaison was het

gerucht, dat hij verspreidde, de beschuldiging, die hij overal inbracht tegen
zijn vrouw. Feitelijk geloofde hij er zelf niet aan, daar hij het koele verstand
van Benedetta, het bijgeloovige, bijna mystieke begrip, dat zij in haar
maagdelijkheid legde, haar vasten wil om alleen toe te behooren aan den
man, dien zij liefhad en die haar echtgenoot voor God was, maar al te goed
kende. Doch hij vond, dat een dergelijke beschuldiging een goede en zeer
handige politiek was.

“Tusschen twee haakjes,” riep hij plotseling uit, “weet u al, vader, dat ik
inzage gehad heb van de memorie van Morano. Het staat nu vast: als het
huwelijk niet voltrokken is kunnen worden, dan is dat ten gevolge van de
impotentie van den echtgenoot.”
Hij barstte in een luiden lach uit, als wilde hij daardoor te kennen geven, dat
hij dit het toppunt van het komische vond. Maar hij was onder zijn
heimelijke verbittering bleek geworden, zijn lachende mond had een
harden, wreed-moorddadigen trek; blijkbaar had slechts deze valsche, voor
een man van zijn viriliteit zoo smadelijke beschuldiging van impotentie
hem er toe gebracht zich in dit proces te verdedigen, iets, waarvan hij in den
beginne niets had willen weten. Hij zou zich dus verzetten. Overigens was
hij overtuigd, dat zijn vrouw de nietigheidsverklaring niet verkrijgen zou.
En nog altijd lachend gaf hij enkele vrij brutale bijzonderheden over het
gebeurde en legde uit, dat het niet zoo gemakkelijk was met een vrouw, die
zich verzet en bijt en krabbelt, maar dat hij er geen eed op zou durven doen,
dat het hem niet gelukt was. In ieder geval zou hij het bewijs vragen, het
Godsoordeel, zooals hij, nog harder lachend om zijn grap, zeide, en wel
voor de verzamelde kardinalen.

“Luigi,” zeide Orlando zacht met een blik op den jongen priester.

“Ja, ik zwijg al, u hebt gelijk, vader. Maar werkelijk het is zoo afschuwlijk,
zoo belachelijk … U weet toch wat Lisbeth gezegd heeft: “Arme jongen,
dan moet ik dus zeker van een kleinen Jezus bevallen.””

Orlando kon wederom zijn misnoegen niet onderdrukken, want hij hield er
niet van, dat zijn zoon, wanneer er een bezoeker was, zoo openlijk over zijn
liaison sprak. Lisbeth Kauffmann, nauwlijks dertig jaar, hoogblond, zeer
blozend en steeds even lachend en vroolijk, behoorde tot de
vreemdelingenkolonie; zij was weduwe, haar man was twee jaar te voren te
Rome, waar hij genezing was komen zoeken voor een borstkwaal,
overleden. Daar zij rijk genoeg was, om niemands hulp noodig te hebben,
was zij, een hartstochtelijke kunstliefhebster en zelf een vrij goede
schilderes, te Rome gebleven; zij had in de Via Principe Amadeo, in een der
nieuwere wijken, een klein paleis gekocht, waarvan de groote, in een atelier
veranderde, in alle jaargetijden met bloemen doorgeurde en met oude
stoffen behangen zaal op de tweede verdieping aan de beau monde van
Rome heel goed bekend was. Daar bewoog zij zich in lange blouses
gekleed, in haar voortdurende vroolijkheid; zij was een beetje overmoedig
en kon gewaagde grappen vertellen, doch had zich, behalve met Prada, nog
niet gecompromitteerd.

Hij viel blijkbaar in haar smaak en zij had zich eenvoudig aan hem
gegeven, toen zijn vrouw hem verliet. Zij was thans in de zevende maand
van haar zwangerschap, die zij volstrekt niet trachtte te verbergen;
integendeel zij zag er zoo kalm en gelukkig uit, dat haar uitgebreide
vriendenkring haar bleef bezoeken, als was dat in dit vrije leven van groote
kosmopolitische steden van geen beteekenis. In de omstandigheden, waarin
hij verkeerde, was Prada met die zwangerschap natuurlijk ten zeerste
ingenomen; zij was in zijn oogen het beste argument tegen de
beschuldiging, waaronder zijn manlijke trots leed. Maar zonder dat hij het
zichzelf bekennen wilde, bloedde de ongeneeslijke wond in zijn hart er niet
minder om; want noch dit aanstaande vaderschap, noch het vleiende bezit
van de knappe Lisbeth wogen op tegen de bitterheid van Benedetta’s
weigering: haar wilde hij met al den hartstocht, die in hem was, bezitten,
haar had hij vreeselijk willen straffen, omdat hij haar niet bezeten had.

Pierre, die van deze liaison niet op de hoogte was, begreep niets van het
gesprek. Daar hij zich verlegen voelde en zich een houding wilde geven,
had hij een dik boek van de tafel genomen en zag tot zijn verwondering, dat
het een Fransch onderwijsboek was, een van die handboeken voor het
baccalaureaat, die een samenvatting van de in het programma vereischte
kennis bevatten. Het was slechts een eenvoudig en practisch boek voor het
lager onderwijs, maar het handelde over de geheele wiskunde, de natuur- en
scheikunde, zoodat het een korte samenvatting was van de veroveringen der
eeuw en van den tegenwoordigen stand van het menschelijk weten.

“Zoo,” riep Orlando, blij over de afleiding, uit, “kijkt u het boek van mijn
ouden vriend Théophile Morin in. Zooals u wel weten zult, was hij een der
duizend van Marsala en heeft hij met ons Sicilië en Napels veroverd. Een
held!… En nu al meer dan dertig jaar geleden is hij naar Frankrijk
teruggekeerd als eenvoudig leeraar, wat hem ook al niet rijk gemaakt heeft.
Hij heeft dan ook een boek geschreven, dat, naar het schijnt, zóó goed
verkocht wordt, dat hij op het denkbeeld gekomen is daar ook nog een
voordeeltje uit te slaan door vertalingen, o. a. een Italiaansche … Wij zijn
broeders gebleven, en hij heeft gedacht van mijn invloed, dien hij voor zeer
gewichtig houdt, gebruik te maken. Maar hij vergist zich, helaas; ik geloof
niet, dat het mij gelukken zal een uitgever ervoor te vinden.”

Prada, die weer correct en voorkomend geworden was, haalde zijn

schouders op, vol van het scepticisme van zijn tijdgenooten, die er alleen
maar op uit zijn de bestaande dingen te handhaven, om er zooveel mogelijk
nut uit te trekken.

“Waarom ook?” prevelde hij. “Er zijn al veel te veel boeken.”

“Neen, neen, er zijn niet te veel boeken,” antwoordde de oude man

hartstochtelijk. “We hebben boeken, steeds meer boeken noodig. Door het
boek en niet door het zwaard, zal de menschheid de leugen en de
ongerechtigheid overwinnen, den definitieven broedervrede tusschen alle
volkeren veroveren … Ja, je lacht, ik weet, dat je dat mijn denkbeelden van
48 noemt, “vieille barbe”, zooals men bij u in Frankrijk zegt, nietwaar
mijnheer Froment? Maar daarom staat het niet minder vast, dat Italië dood
is, als men zich niet haast het probleem van onderen aan te vatten, dat wil
zeggen, wanneer men het volk niet maakt; en er bestaat maar één manier,
om een volk te maken en menschen te scheppen, en die is, dat men ze
onderwijst, dat men door het onderwijs de groote, verloren kracht
ontwikkelt, die thans in onwetendheid en luiheid ten onder gaat … Ja, ja,
Italië is geschapen, laten we thans Italianen scheppen. Boeken, boeken en
nog eens boeken! En steeds verder voorwaarts, steeds dieper de
wetenschap, de helderheid in, indien wij leven, goed, gezond en sterk zijn
willen!”

De oude Orlando, die zich half opgericht had, was met zijn machtigen
leeuwenkop heerlijk om aan te zien; het schitterende wit van zijn baard en
zijn hoofdhaar scheen te vlammen. En zijn kreet van hoop had door dit
reine, in zijn gewilde armoede zoo aandoenlijke vertrek met zulk een
hartstochtelijk vertrouwen weerklonken, dat de jonge priester een andere
gestalte voor zich zag oprijzen, die van kardinaal Boccanera, geheel zwart,
slechts het haar wit als sneeuw, eveneens bewonderenswaardig in zijn
heldhaftige schoonheid, hoog opgericht midden in zijn in puin vallend
paleis, waarvan de vergulde balken op zijn schouders dreigden neer te
storten. O, deze groote stijfkoppen, die geloovigen, die ouders, die
manlijker, hartstochtelijker blijven dan de jongen! Deze twee stonden aan
twee tegenover elkaar liggende einden van meeningen, daar zij niet één
gemeenschappelijke idee, niet één gemeenschappelijke liefde hadden, en
toch schenen zij alleen in dit oude Rome, waar alles in stof vervloog,
onverwoestbaar en als twee gescheiden broeders onbeweeglijk aan den
horizont te staan en over de stad heen hun protest uit te schreeuwen. De
aanblik van deze beiden in hun grootschheid, in hun eenzaamheid, in hun
verheven zijn boven de dagelijksche laagheid, vulde een dag met een droom
der eeuwigheid.

Prada had dadelijk met kinderlijk-bezorgden druk de handen van den ouden
man in de zijne genomen, om hem te kalmeeren.

“Ja, ja, vader, u hebt gelijk, gelijk zooals altijd, en ik ben een domkop, om u
tegen te spreken. Maar ik smeek u, beweeg u niet zoo, uw plaid valt af en
uw voeten zullen weer koud worden.”

Hij knielde naast zijn vader neer en legde de plaid met oneindige zorg weer
goed; daar bleef hij ondanks zijn vier-en-veertig jaar als een kleine jongen
op den grond zitten en sloeg zijn vochtige, in zwijgende vereering
smeekende oogen naar hem op, terwijl de oude man, kalm nu en ontroerd,
met bevende vingers zijn haar streelde.

Pierre was langer dan twee uur daar geweest, toen hij eindelijk, zeer
getroffen en ontroerd door alles wat hij gezien en gehoord had, afscheid
nam. Opnieuw moest hij beloven terug te komen, om langer te praten.
Buiten gekomen, liep hij op goed geluk verder. Het was nog geen vier uur;
hij wilde in dit heerlijke uur, waarin de zon aan den verfrischten, onmetelijk
blauwen hemel daalde, zonder een vooraf vastgesteld plan dwars door
Rome slenteren. Maar bijna onmiddellijk bevond hij zich in de Via
Nazionale, die hij den vorigen dag bij zijn aankomst doorgereden had; hij
herkende de groene, naar het Quirinaal loopende tuinen, de witachtige,
buitensporig groote Bank, de pijnboomen van de villa Aldobrandini; dan
zag hij bij de kromming, toen hij staan bleef, om de Trajanuszuil, die nu als
een donkere schacht tegen den achtergrond van het reeds door de
schemering gevulde lage plein afstak, nog eens te zien, plotseling tot zijn
groote verbazing een victoria stilhouden, waaruit een jonge man hem
beleefd riep, terwijl hij hem met zijn hand wenkte.

“Mijnheer de abbé Froment! Mijnheer de abbé Froment!”

Het was de jonge prins Dario Boccanera, die zijn dagelijkschen wandelrit
op den Corso ging maken. Bijna altijd à court d’argent, leefde hij nog
slechts van de vrijgevigheid van zijn oom, den kardinaal. Maar evenals alle
Romeinen zou hij, als het noodig was, droog brood gegeten hebben, om zijn
rijtuig, zijn paard en zijn koetsier te kunnen houden. In Rome is een rijtuig
een onontbeerlijke luxe.

“Als u wilt instappen, mijnheer de abbé, zal het mij een genoegen zijn u iets
van onze stad te laten zien.”

Ongetwijfeld wilde hij, door voorkomend te zijn jegens haar protégé,

Benedetta een pleizier doen. En bovendien vond hij het, daar hij niets
anders te doen had, aardig den jongen priester, die, naar men zeide, zoo
intelligent was, in te wijden in wat hij voor de bloem van Rome, het
onnavolgbare leven hield.

Pierre moest het wel aannemen, ofschoon hij liever alleen zijn wandeling
voortgezet had. Toch interesseerde hem de jonge man, deze laatstgeborene
van een uitgeput ras; van wien hij voelde, dat hij niet tot denken of
handelen in staat was. doch die verder ondanks zijn trots en zijn indolentie
zeer innemend was. Veel meer Romein dan patriot, had hij nooit de
geringste neiging gehad zich te rallieeren, hij leefde liever in afzondering en
niets doen. Ondanks zijn hartstochtelijk karakter deed hij geen dwaasheden,
daar hij zeer practisch en overleggend was, zooals trouwens de meesten van
zijn stadgenooten niettegenstaande hun schijnbare onstuimigheid. Zoodra
het rijtuig, na de piazza de Venezia overgestoken te zijn, op den Corso
gekomen was, liet hij zijn kinderlijke ijdelheid, zijn liefde voor het
gelukkige en vroolijke leven buitenshuis onder den mooien hemel blijken.
En dat alles drukte hij zoo duidelijk uit in het eenvoudige gebaar, waarmede
hij zeide:

“De Corso!”

Evenals den vorigen dag was Piere één en al verbazing. Weer strekte de
lange en smalle straat zich uit tot de piazza del Popolo, geheel wit van licht,
slechts met dit onderscheid, dat nu de huizen aan den rechterkant in de zon
baadden, terwijl die aan de linkerzijde in de schaduw lagen. Wat, was dat de
Corso? Deze halfdonkere, tusschen hooge, zware gevels ingedrukte
loopgraaf! Deze armoedige weg, waar hoogstens drie rijtuigen naast elkaar
konden rijden, die door dicht op elkaar gedrongen winkels met hun etalages
van klatergoud omzoomd werd. Geen vrije ruimte, geen wijde horizonten,
geen schaduwgevend, verfrisschend groen. Niets dan een stooten, een
dringen en een bijna verstikken langs de kleine trottoirs onder een kleine
reepje hemel. Vergeefs noemde Dario hem de historische en weelderige
paleizen: palazzo Bonaparte, palazzo Doria, palazzo Odelscachi, palazzo
Sciarra, palazzo Chigi; vergeefs wees bij hem de piazza Colonna met de
zuil van Marcus Aurelius, het drukste plein der stad, waar steeds een groote
menigte pratend en kijkend rondslentert; vergeefs deed hij hem, tot aan de
piazza del Popolo, de kerken, de huizen, de dwarsstraten, de via Candotti,
aan het einde waarvan in de glorie van de ondergaande zon, de Santa Trinità
dei Monti als goud boven de triomphantelijke Spaansche trap oprees,
bewonderen,—Pierre bleef den teleurstellenden indruk houden van een
straat zonder breedte en zonder licht. De paleizen schenen hem
droefgeestige ziekenhuizen of kazernes toe; de piazza Colonna toonde een
jammerlijk gemis aan boomen; alleen de Santa Trinità dei Monti had hem
door haar schittering als in een verre apotheose betooverd.

Maar nu ging het van de piazza del Popolo weer naar de piazza de Venezia
terug, en weer terug, en nogmaals terug, twee-, drie-, viermaal,
onvermoeibaar. Dario was in zijn element, liet zich zien, keek rond, groette,
werd gegroet. Op de twee trottoirs slenterde een dicht op elkaar gedrongen
menigte, wier oogen zich tot achter in de rijtuigen boorden, wier handen de
handen van hen, die erin zaten, hadden kunnen drukken. Langzamerhand
werd het aantal rijtuigen zóó groot, dat de ononderbroken, vast
aaneengesloten dubbele rij verplicht was stapvoets te gaan. Bij het
voortdurend langs elkaar gaan van degene, die heen-, en van degene, die
terugreden, kon men elkaar aanraken, elkaar goed opnemen. Geheel Rome
drong zich hier samen, hoopte zich op in de kleinst denkbare ruimte; het
waren menschen, die elkaar kenden en elkaar hier weer vonden als in de
vertrouwelijkheid van een salon; menschen, die niet op vertrouwelijken
voet met elkaar stonden en tot tegenovergestelde kringen behoorden, maar
hier tegen elkaar aan stieten en elkaar tot in de ziel kijken konden. Nu ging
Pierre een licht op; hij begreep den Corso, de oeroude gewoonte, den
hartstocht en de glorie der stad. Ja, het genot lag juist in de nauwte van de
straat, in dat gedwongen tegen elkaar stooten, waardoor onverwachte
ontmoetingen, de bevrediging van nieuwsgierigheid, het ten toon spreiden
van ijdelheid, het voeren van eindelooze gesprekken mogelijk werd. De
geheele stad zag hier elkaar dagelijks terug, liet zich zien, loerde op elkaar,
het was een op den duur zoo dringende behoefte geworden om elkaar zóó te
zien, dat een man van goede familie, die den Corso meed, als een wilde
beschouwd werd, die buiten zijn kringen, zonder couranten leefde.

Dario glimlachte steeds door, boog steeds weer ten groet; hij noemde Pierre
prinsen en prinsessen, hertogen en hertoginnen, klinkende namen, wier
glans de geschiedenis vulde, wier klankrijke lettergrepen het op elkaar
botsen van wapenrustingen in den slag, de pauselijke processies met haar
purper ornaat, haar gouden tiara’s, haar heilige, van juweelen fonkelende
gewaden voor den geest riepen. Maar Pierre zag tot zijn wanhoop dikke
dames, kleine heeren, opgeblazen of ziekelijke wezens, die door de
moderne kleeding nog leelijker werden. Toch vielen enkele knappe
vrouwen op, vooral jonge meisjes, zwijgend, met groote, heldere oogen.
Toen Dario, hem het paleis Buongiovanni wees, een grooten gevel uit de
zeventiende eeuw met door lofwerk omgeven ramen, voegde hij er lachend
aan toe:

“Kijk, daar staat Attilio op het trottoir… U weet wel, de jonge luitenant
Sacco!”

Met een hoofdknikje antwoordde Pierre, dat hij op de hoogte was. Attilio, in
zijn uniform, jong met zijn levendig en flink uiterlijk en zijn open gezicht,
waarin de blauwe oogen van zijn moeder liefdevol glansden, nam hem
dadelijk voor zich in. Hij was inderdaad de jeugd en de liefde in hun
geestdriftige en zich om de toekomst niet bekommerde hoop.

“U zult zien,” ging Dario voort, “dat hij, wanneer we terugkomen, er nog
staat. Let maar op, dan zal ik u tevens nog op iets anders opmerkzaam
maken ook.”

Hij sprak vroolijk over de jonge meisjes, die in den Sacré-Coeur in zoo
strenge afzondering opgevoede en verder meestal zoo onwetende jonge
prinsessen en hertoginnen, die daarna haar opvoeding voltooiden in de
rokken van haar moeder, met haar den verplichten wandelrit op den Corso
maakten en de eindelooze dagen verder leefden in de afzondering der
sombere paleizen. Maar welke stormen woedden in deze zwijgende zielen,
waarin niemand nog was afgedaald! Hoe wies onder die passieve
gehoorzaamheid, onder die schijnbare onwetendheid omtrent dat, wat haar
omringde, soms haar wilskracht op! Hoevelen wilden hardnekkig haar
leven zelf maken, den man, die in haar smaak vallen zou, zelf kiezen, hem
hebben tegen de geheele wereld in. En de geliefde werd onder den stroom
van jonge mannen op den Corso gezocht en uitverkoren; de geliefde werd
onder de wandeling met de oogen gevischt, met de reine oogen, die
spraken, wier blik voor de bekentenis, voor de algeheele overgave
voldoende waren, zonder dat één ademtocht over de kuisch gesloten lippen
behoefde te komen. Ten slotte kwamen dan de in de kerk heimelijk
overhandigde liefdesbrieven, maakte de omgekochte kamenier de in den
beginne zoo onschuldige ontmoetingen makkelijk. Ten slotte volgde dan
aan het eind dikwijls een huwlijk.

Celia nu had Attilio gewild vanaf het eerste oogenblik, dat hun blikken
elkaar ontmoet hadden op een doodelijk vervelenden dag, dat zij hem voor
het eerst uit een raam van het paleis Buongiovanni had gezien. Hij keek
toevallig op en zij had, terwijl zij zichzelf met haar groote, reine oogen, die
in de zijne rusten bleven, gaf, hem voor eeuwig gevangen. Zij was slechts
een liefhebbende vrouw—niets meer. Hij viel in haar smaak, zij wilde hèm,
hèm en geen ander. Zij zou desnoods twintig jaar op hem gewacht hebben,
maar zij hoopte hem door de kalme hardnekkigheid van haar wil dadelijk te
Welcome to our website – the ideal destination for book lovers and
knowledge seekers. With a mission to inspire endlessly, we offer a
vast collection of books, ranging from classic literary works to
specialized publications, self-development books, and children's
literature. Each book is a new journey of discovery, expanding
knowledge and enriching the soul of the reade

Our website is not just a platform for buying books, but a bridge
connecting readers to the timeless values of culture and wisdom. With
an elegant, user-friendly interface and an intelligent search system,
we are committed to providing a quick and convenient shopping
experience. Additionally, our special promotions and home delivery
services ensure that you save time and fully enjoy the joy of reading.

Let us accompany you on the journey of exploring knowledge and

personal growth!

ebookball.com